Moliyaviy nazoratning mohiyati, zarurligi va tashkliy shakllari

Moliyaviy nazorat tizimi va uning prinsiplari.
Rivojlangan mamlakatlarda moliyaviy nazorat tizimlari quyidagi elementlarni uz ichiga oladi.:
Mamlakat prezidenti yoki qonun chiqaruvchi organiga bevosita buysinuvchi bosh revizor- auditor maxhamasi. Mazkur maxhamaning bosh maqsadi – davlat mablag‘lari jamlanishi va sarflanishi ustidan umumiy nazorat utkazish hisoblanadi.
Davlatning soliqli daromadlarini shakllanishini nazorat kiluvchi prezidentga va xukumatga buysinuvchi vakolatli organ.
Hisobot xujjatlarini tug‘riligi va moliyaviy operatsiyalarni qonuniyligini tekshiruvchi tijorat asosida faoliyat yurituvchi nodavlat moliyaviy nazorati xizmati.
Asosiy vazifasi xarajatlarni hamaytirish, moliyaviy okimlarni otimallashtirish va foydani kupaytirish hisoblanuvchi ichki nazorat xizmati.
Ma’muriy buyrukbozlik tizimi sharoitida moliyaviy nazoratni tashkil qilish shakllari va maqsadi boshqaruvchi ma’muriyat manfaatlariga buychunar edi. Davlat nazorati global xarakter kasb etib fiskal maqsadlarda amalga oshirilar edi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida boshqaruv tizimida bulgani kabi nazorat tizimlarini xukukiy asoslari uzgarmokda. Bunday sharoitda nazorat vertikal tizimdan gorizontal ustkurtma asosida shakllantirilmokda. Ammo xar qanday ijitimoiy iqtisodiy tuzum sharoitida ham davlat nazorati saklanib kolishi va umumiy nazorat tizimlari tarkibida uziga xos salmokga ega bulishi mukarrar hol hisoblanadi.
Modomiki mulkchilikning aksionerli va xususiy shakllari rivojlanar ekan, davlat nazoratchilarini faoliyati iqtisodiy tizimda uziga tomonlari bo‘yicha uringa ega buladi. Chunonchi, boozor iqtisodiyoti kiyinchiliklari nazorat usullarining samarasizligida ham uz aksini topadi. Davlat mablag‘larining defitsitni koplashga yetishmasligi bilan bog‘liq moliyaviy muammolar fakatgina iqtisodiy usullar bilan emas ma’lum darajada ma’muriy usullar bilan ham ma’lum darajada xal qilinadi. Bunda moliyaviy intizomga rioya kilmaslik, soliq tulovlari bo‘yicha qonunchilikni buzilish va bosh iqtisodiy korrupsiya uchun kattik moliyaviy sanksiyalar joriy etish vositasida ham ma’lum darajada moliyaviy intizomni ta’minlash mumkin. Ammo bu usul xususiy kapitalning ishbilarmon faolligini pasaytiradi.