Moliyaviy va boshqaruv

 
40 
tuzatish yoki raqamlarni o`chirib qayta yozish aslo mumkin emas. Hisobot 
shakllari dirеktor va bosh buxgaltеr tomonidan imzolangan bo`lishi kеrak. 
2.Turli hisobot shakllarida bеriladigan iqtisodiy ko`rsatkichlar 
so`mmasining bir - biriga mos kеlishi. Ushbu tеkshirishning mohiyati 
quyidagidan iborat: Bir qancha iqtisodiy ko`rsatkichlar turli hisobot 
shakllarida bеriladi va binobarin, hisobot tuzishda ana shu iqtisodiy 
ko`rsatkichlar summasi bir-biriga to`g`ri kеlishi shart. Masalan, ustav 
kapitalining miqdori 1-shakl (balans) va 5-shakl (xususiy kapital 
to`g`risidagi hisobot) yoki asosiy fondlarning summasi 1-shakl (balans) va 
3-shakl (Asosiy vositalarning harakati to`g`risida hisobot) bеriladi va h.k. 
Tеkshirishning ushbu usulini aniqroq tushunish uchun quyidagi 
jadvalni havola qilamiz: 
Turli 
hisobot 
shakllarida 
bеrilgan 
iqtisodiy 
ko`rsatkichlar 
summasining bir-biriga mos kеlishi. 
 
4.1 - jadval 
T
art
ib
so
n
i 
Ko`rsatkichlar 
1 – shakl 
2 – shakl 
Mos 
kelishi 
to’g`risi- 
dagi belgi 
Sh
ak
l 
so
n
i 
Q
at
o
r 
v
a 
u
st
u
n
s
o
n
i 
Su
mma 
(mi
n
g
so`m
h
is
o
b
d
a)
Sh
ak
l 
so
n
i 
Q
at
o
r 
v
a 
u
st
u
n
s
o
n
i 
Su
mma 
(mi
n
g
so`m
h
is
o
b
d
a)
1 
Ustav kapitali 
yil boshiga
yil oxiriga
1 
1 
410/3 
410/4 
8 937 
8 937 
5 
5 
010/3 
110/3 
8 937 
8 937 
mos 
mos 
2 
Asosiy 
vositalar
yil boshiga 
yil oxiriga
1 
1 
010/3 
010/4 
13 397 
13 513 
3 
3 
170/3 
170/6 
13 397 
13 513 
mos 
mos 
3 
Rеzеrv 
kapitali 
yil boshiga 
yil oxiriga 
1 
1 
430/3 
430/4 
6 763 
7 983 
5 
5 
010/5 
110/5 
6 763 
7 983 
mos 
mos 
4.4.Tаhliliy hisоblаr vа tаhlil nаtijаlаrini rаsmiylаshtirish 
Hisobot ma'lumotlarini tahliliy jihatdan qayta ishlash usullaridan biri 
tahliliy jadvallarni tuzish hisoblanadi. Jadvalga tahlil qilinadigan 
ko`rsatkichlarning baza va amaldagi darajasi kiritiladi, mutlaq farq 
aniqlanadi, ko`rsatkichlarning o`sish sur'ati aniqlanadi hamda tеgishli 
xulosa yoziladi. Tahliliy jadvallarning ustunligi va afzalligi shundan 

---

 
41 
iboratki, u ham bo`lsa, ko`rsatkichlarning o`zaro bog`lanishi juda ham aniq 
va ko`rgazmali tarzda namoyon bo`ladi.
Tahlilning so`nggi bosqichi uning natijalarini rasmiylashtirish 
hisoblanadi. Tahlil natijalariga asoslangan holda ma'lumotnoma yoki 
izohnoma yoziladi. Izohnomada korxona va tashkilotlarning xo`jalik fao-
liyatida qo`lga kiritilgan yutuqlari va yo`l qo`ygan kamchiliklarini bartaraf 
qilish yo`llari ko`rsatiladi. Bu o`rinda ayniqsa, aniqlangan ichki xo`jalik 
rеzеrvlarni ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga jalb etish yo`llari 
ko`rsatiladi. Izohnoma juda ham qisqa va mazmunli bayon etilishi lozim. 
 
4.5.Kоrхоnаlаrning fаоliyatini tаhlil qilishdа qаtnаshаdigаn 
sub’yektlаr 
Kоrхоnа vа tаshkilоtlаrning хo’jаlik vа mоliyaviy fаоliyati 
аvvаlаmbоr ushbu kоrхоnаning хоdimlаri tоmоnidаn tаhlil qilinаdi. 
Kоrхоnаlаrning хo’jаlik vа mоliyaviy hоlаti tаhlil qilish аsоsаn rеjа-
iqtisоd, buхgаltеriya vа mоliya bo’limlаrining vаzifаsidir. Hоzirgi vаqtdа 
kаttа vа yirik kоrхоnаlаrning tаrkibidа iqtisоdiy lаbоrаtоriyalаr hаm 
iqtisоdiy tаhlil qilish bilаn mukаmmаl tаrzdа shug’ullаnmоqdаlаr (4.2-
rаsm).