Moskva gumanitar universiteti Psixologiya va ijtimoiy ish fakulteti Rivojlanish psixologiyasi va akmeologiya kafedrasi kurs ishi mavzu bo'yicha Alfred Andlerning individual psixologiyasining asosiy g'oyalari va usullari

1.4 Ijtimoiy manfaat

O'zining nazariy tizimini rivojlantirish natijasida Adler odamlarni asosan ijtimoiy harakatga undaydi, degan xulosaga keldi. Odamlarni u yoki bu xatti-harakatga jamiyat maqsadlari yo‘lida xudbin maqsadlardan voz kechishga majbur qiladigan tug‘ma ijtimoiy instinkt sabab bo‘lishi.

Adler ijtimoiy manfaatning zaruriy shartlari tug'ma deb hisoblagan. Bu shuni anglatadiki, har bir odamda odatning shakllanishi natijasida emas, balki tabiatan ma'lum darajada mavjud. Boshqa tug'ma tendentsiyalar singari, ijtimoiy qiziqish ham rivojlanishi kerak va uni tarbiyalash mumkin.
Ijtimoiy qiziqish ijtimoiy muhitda rivojlanadi. Avvalo, ona ijtimoiy qiziqishning rivojlanishiga yordam beradi. Va bolaga eng katta ta'sir ko'rsatadigan onadir. Onaning vazifasi bolada hamkorlik tuyg'usini, munosabatlar va sheriklik o'rnatish istagini uyg'otishdir. Onaning bolasiga ideal tarzda ko'rsatadigan sevgisi o'zining behudaligiga emas, balki uning farovonligiga qaratilgan bo'lishi kerak. Bunday sevgi odamlarga bo'lgan chinakam g'amxo'rlikdan kelib chiqadi va bolaga ijtimoiy qiziqishni rivojlantiradi. Bola onaning qarindoshlariga ham, boshqa odamlarga ham ijobiy munosabatini ko'radi va bu misol unga dunyoda boshqa muhim odamlar borligini tushunish uchun namuna bo'lib xizmat qiladi.
Agar ona boshqa bolalarga yoki eriga e'tibor qaratib, bolalar va jamiyatdan qochsa, u holda uning farzandlari o'zlarini istalmagan va aldangan his qiladilar, keyin ular o'zlarining ijtimoiy qiziqishlarini ko'rsata olmaydilar. Bolalar o'zlarini sevmasliklarini va e'tibordan chetda qolishlarini his qilsalar, ular mustaqillik va hamkorlik qilish qobiliyatini yo'qotadilar.
Adler bolaning ijtimoiy qiziqishini rivojlantirishda otaning ta'sirini juda muhim deb hisobladi. U ota o'z xotiniga, jamiyatga, mehnatga, shuningdek, bolalarga ijobiy munosabatda bo'lishi kerak deb hisoblardi. Adler ideal ota o'z xotini bilan teng ravishda bolalarni tarbiyalashda ishtirok etishi kerak deb hisoblardi. U otaning qochishi kerak bo'lgan ikkita xatoni ta'kidladi - bu hissiy izolyatsiya va ota-ona avtoritarizmi. Despotik otalarning farzandlari keyinchalik ijtimoiy hukmronlik uchun emas, balki hokimiyat va shaxsiy hukmronlik uchun kurashadilar.
Adlerning fikricha, ota va ona o'rtasidagi munosabatlar bolaning rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatadi. Agar nikoh baxtsiz bo'lsa, bolalarda ijtimoiy qiziqishni rivojlantirish imkoniyati kam. Haddan tashqari himoyalanish ham ijtimoiy manfaatni o'chiradi. Agar er xotinini ochiqchasiga tanqid qilsa, bolalar ikkala ota-onaga hurmatni yo'qotadilar. Qanday bo'lmasin, ota-onalar o'zaro mehr-muhabbatning etishmasligini ko'rsatsa, oxir-oqibat bolalar yutqazadilar.
Adlerning fikricha, insonning ruhiy salomatligini baholash mezoni ijtimoiy manfaatdorlikning jiddiyligi hisoblanadi. Bu inson hayotining sifatini baholash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan ko'rsatkichdir. Agar inson normal va sog'lom bo'lsa, u boshqalar haqida qayg'uradi. Bunday odam o'z hayotini boshqalarga bag'ishlashga muhtoj.
Agar odam yomon moslashgan bo'lsa, unda uning ijtimoiy qiziqishi yomon ifodalanadi. Bunday odamlar o'zini o'ylaydi, shaxsiy ustunlik va boshqalardan ustunlik uchun kurashadi. Bu odamlarning ijtimoiy maqsadi yo'q. Birinchi navbatda ularning o'z manfaatlari va o'zini himoya qilishlari bor.