Mövzu föVQƏlada hallarda müLKİ MÜdafiƏNİn rolu və VƏZİFƏLƏRİ

Mövzu 7: Mülki müdafiə vasitələri və qurğuları

1. 
   Mühafizə vasitələrinin (qurğuların) əhəmiyyəti, növləri və təsnifatı
   
2. 
   Sığınacaqlara olan tələbatın konstruktiv və planlaşdırılmış həlli
   
3. 
   Radiasiya əleyhinə (RƏC) sığınacaqlara olan tələbatın konstruktiv və planlaşdırılmış həlli.
   
4. 
   Sadə daldalanacaqlar
   
5. 
   Fövqəladə hadisə baş verəndə təhlükənin xarakterindən asılı olaraq əhalinin fəaliyyəti
   

1. Mühafızə vasitələrinin (qurğularının) əhəmiyyəti, növləri və təsnifatı

Düşmənin kütlevi qırğın silahlarından və digər zədələyici vasitələrdən adamları qorumağın əsas və daha etibarlı üsulu onları mühafizə qurğularında daldalandırmaq, yəni kollektiv mühafızə vasitələrinden istifadə etməkdir. Qoruyueu xassələrinə görə mülıafizə qurğularının üç növü vardır: sığınacaqlar, radiasiya daldalanacağları və sadə daldalanacaqlar.
Sığınacaq - adamları nüvə silahının zərbə dalğası, işıq şüalanması, nüfuzedici radiasiya və radioaktiv zəhərlənmənin təsirindən, zəhərləyici maddələrdən və bakterial vasitələrdən mühafıze etnıək üçün nəzərdə tutulan tikilidir.
Sığınacaqlar, adətən vacib xalq tesərrüfatı obyektlərində əvvəlcədən, fəhlə və qulluqçular üçün tikilir. Sığınacağm əsas xüsusiyyəti - zərbə dalğasının müəyyən izafi təzyiqinə davam getirə bilməsi, hermetikliyi, içəriyə verilən havanı təmizləyən süzücü-ventilyasiya qurğusuna malik olması və adamlann bir neçə gün qalması üçün şəraitin olmasıdır.
Sığınacaqlar zərbə dalğasınm təsirinə davamlılığına, tikilməsi müddətinə, yerinə, süzücü-ventilyasiya avadanlığma və tutumuna görə müxtəlif növlərə ayrılır. Tikilmə müddətinə görə - əvvəlcədən tikilən (xalq təsərrüfatı planma uyğun), düşmən basqını təhlükəsi yaranarkən yığma hazır hissələrdən istifadə etməklə tez tikilən sığınacaqlar: süzücü-ventilyasiya avadanlığma görə -sənaye
tipli avadanlığa malik, sadə avadanlıqla və dəyişməz hava həcmli (süzücü ventilyasiyası olmayan) sığınacaqlar olur. Bütün sığınacaqlar yerin altında tikilir.

1. 
   Radiasiya daldanacağı (radiasiya əleyhinə daldanacaq) - adamları radioaktiv maddələrlə zəhərlənmələrdən, ionlaşdırıcı şüalanmadan, nüvə partlayışının işıq şüalanmasından və maye damcıları şeklində olaıı bakterial və kimyəvi zəhərləyici maddələrdən mühafizə etmək üçündür.
   

Radiasiya daldalanacaqları kond yeriərində kiçik şəhrlərdəki əhalini mühafızə etmək üçün nəzərdə tutulur. Burada evlərin və digər binaların zirzəmiləri, döşeməaltı boşluqları, həmçinin tərəvəz anbarları, silos quyuları, kahalar, habelə daş (kərpic) evlərin yerüstü otaqları (birici mərtəbelori) radiasiya daldanacağı kimi düzəldilə bilər. Lazımı hallarda qazma tipli radiasiya daldanacaqları tikilir.
Radiasiya daldanacağı kimi düzeldilrniş bina bu tələbləri ödəməlidir: onun divarlan ve üst örtüyü radioaktiv (iohiaşdıncı) şüalanmanı 10-200 dəfə (nüvə partlayışı mərkəzinədek məsafədən asılı olaraq) zəiflətrnəli, bina kip (hermetik) olmalı və adamlarm 1-2 gün fasiləsiz qalması üçün şərait yaradılmalıdır.
Yerin altında düzəldilən radiasiya daldanacağları daha elibarhdır. Bir sıra hallarda böyük şəhərlərə yaxın sahələrdə zərbə dalğasma qarşı davamhlığı artınlan mökəmləndirilmiş daldanacaqlardan sığmacaq kimi istifadə edilə bilər.

2. 
   Sadə daldanacaq - en qısa müddətdə düzəldilən üstü açıq və örtülü tdəklerden, səngərlerden, qazmalardan ibarət olur. Bu cür daldanacaqlar kütləvi qırğın silahiarın zədələyici amillərinin adamlara təsirini bir qədər azaldır, mühafızə qurğulan kifayət qədər olrnayanda əhalinin sayma müvafıq olaraq iş və yaşayış yerlərində düzəldilir. Düşmən hücumu təhlükəsi yaranan dövrdə bu iş bütün əhalinin iştirakı ilə ən qısa müddətdə həyata keçirilir. Kənd yerlərində olan sado daldanacaqları kimi düzəltmək olar. Qazma tipli sadə daldanacaqlardan müvəqqəti yaşayış üçün istifadə etmək mümkündür.
   

Mülki Müdafiə qurğuları öz xüsusiyyətlərinə görə aşağıdakı qruplara bölünürlər:
1. Mülki müdafiə qurğuları:

1. 
   təyinatına görə:
   

• 
  idarəetmə məntəqələri üçün
  
• 
  əhalinin mühafizəsi üçün
  

2. 
   yerləşdirilməsinə görə
   

• 
  bina ilə birgə tikilən
  
• 
  binadan ayrı tikilən
  

3. 
   tikilmə müddətinə görə
   

• 
  əvvəlcədən tikilən
  
• 
  tez tikilən
  

4. 
   mühafizə xassələrinə görə
   

• 
  sığıncaqlar
  
• 
  radiasiya əleyhinə sığıncaqlar
  
• 
  sadə daldanacaqlar (zirzəmi)
  

5. 
   tutumuna görə
   

• 
  az tutumlu 50-600
  

- orta – 600-2000

• 
  böyük 2000 yuxarı