Mövzu föVQƏlada hallarda müLKİ MÜdafiƏNİn rolu və VƏZİFƏLƏRİ

Sual 4. Əhalinin mühafizəsində əsas məqsədlər və nəzərdə tutulan tədbirlər.

Əhalinin mühafizəsində mülki müdafiə tədbirləri AR-nın ərazisinin onun ayrı- ayrı bölgələrinin, şəhərlərin, digər yaşayış məntəqələrinin istehsal və social təyinatlı obyektlərin hərbi-strateji və iqtisadi əhəmiyyəti, təbii və planlarda nəzərdə tutulur.
Belə tədbirlər AR-nin bütün əraziində təşkil edilir və bu ərazidə olan bütün insanları əhatə edir. Belə tədbirlərin AR-nin bütün ərazisində həcmi və məzmunu mövcud qüvvə və vasitələrin yetərli olması, onların maksimum və səmərəli istifadə edilməsi əsasında müəyyən edilir.
Belə tədbirlərin planlaşdırılmasına və həyata keçirilməsinə fərqli yanaşmaq, ərazini və əhalini fövqəladə hadisələrdən səmərəli müdafisini təmin etmək məqsədilə mülki müdafiə üzrə AR-nin ərazisi sahələrə, şəhərləri qruplara, təsərrüfat obyektləri isə dərəcələrə bölünür.
Əhalinin mühazisəində belə tədbirlərin təşkili və həyata keçirilməsi qaydası, mülki müdafiə üzrə sahələr şəhərlərin qrupların təsərrüfat obyektlərinin dərəcələri AR-nin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
Əhalinin mahafizəsində əsas məqsədlər aşağıdakılardan ibarətdir:

1. 
   Fövqəladə hadisələrin qarşısının alınması məqsədi ilə profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsi;
   
2. 
   Fövqəladə hadisələr zamanı mümkün olan ziyan və itkilərin həcminin maksimum azaldılması;
   
3. 
   Fövqəladə hadisələrin və onların nəticələrinin aradan qaldırılması.
   

Bu məqsədlər ancaq aşağıdakı tədbirlərin dəqiq yerinə yetirilməsi ilə baş tuta bilər:

1. 
   Fövqəladə hallarda göstərilən nəticələrin elmi proqnozu əsasında mühafizənin optimal variantlarının seçilməsi;
   
2. 
   Təhlükə yaranan dövrdə qabaqcadan təşkilatı və mühəndis-texniki tədbirlərin yerinə yetirilməsi;
   
3. 
   Mühafizə vasitələrinin həm sülh, həm də müharibə şəraiti üçün yararlığının təmin olunması;
   
4. 
   Əhalinin mühafizəsi üzrə MM-yə tədbirlərində respublikanın bütün vətəndaşlarının iştirakı prinsipal şərtdir. Bu hər adamdan öz təhlükəsizliyi üçün şəxsi məsuliyyət daşımağı, MM siqnallarını bilməyi və bu siqnallar üzrə düzgün fəaliyyət göstərməyi, kollektiv və fərdi mühafizə vasitələrdən istifadəni bacarmağı, habelə fövqəladə hallarda davranış və fəaliyyət qaydalarına riayət olunmasını tələb edir.
   

Sonra əlavə etmək olar:

• 
  etibarlı xəbərdarlıq sisteminin yaradılması;
  
• 
  mühafizə qurğuları ehtiyatlarının yaradılması;
  
• 
  əhalinin fərdi mühafizə vasitələri ilə təchiz edilməsi;
  
• 
  ərzaq və suyun radioaktiv, kimyəvi maddələrdən bacterial vasitələrdən mühafizəsinin təmin edilməsi;
  
• 
  rejimi tədbirlərin, sanitariya gigiyena tədbirlərinin həyata keçirilməsi və s.
  

Ящалинин мцщафизясиндя мягсяд- фювгяладя щалларда insanların щяйатынын горунмасы цчцн лазыми шяраитин йарадылмасы, инсанларын зящярлянмясинин гаршысынын алынмасы вя йа зядялянмя ещтималынын мцмкцн гядяр азалдылмасы, ящалинин мцщафизясинин сямяряли тяшкил едилмяси, мцщафизянин принсипляринин вя цсулларынын дцзэун сечилмясиндядир.
ФЩ-да ящалинин мцщафизясинин ясас принсипляр ашаьыдакылардыр:

1. 
   мцщафизя Азərbaycan Рespublikasıнын бцтцн яразисиндя истещсалат принсипи цзря тяшкил едилир. Рespublikanınнын бцтцн ящалиси мцщафизя едилмялидир; бу тядбирляр фасилясиз характер дашыйыр, сцлщ vя мцщарибя дюврляриндя йериня йетирилир.
   
2. 
   Əщали йерляшян районларын щярби- сийаси вя тябии характериндян, бурада етимал едилян ФЩ-ын нювцндян, тящлцкянин дяряcясиндян асылы олараг мцщафизя тядбрляри фяргли сцрятдя планлашдырылыр вя щяйата кечирилир.
   
3. 
   Бу мягсядля, сулщ дюврцндя баш веря биляcяк ФЩ-ын характери вя мигийасы барядя прогнозлар ясасында, щабеля мцасир мцщарибялярин хцсусиййятляри,
   

башланмасы вариантлары, мцхтялиф нювлц гырьын васитяляринин ишлядилмяси имканларыnı нязяря алмагла республиканын яразиси зоналара айрылыр. Мцлкц мцдафия тядбирляри щярби команданлыг органлары иля сых ялагядя йериня йетирилир.

4. 
   Ящалинин мцщафизясиня мцхтялиф мцщафизя цсулларында комплекс щалында истифадя едилмякля наил олунур ки, бу цсуллардан ян ясаслары ящалинин мцхтялиф мцщафизя гурьуларында далдаландырылмасы, тящлцкяли районлардаn кючцрцлмяси вя ейни заманда фярди мцщафизя vasitəляриндян истифадя олунмасыдыр.
   
5. 
   Ящалинин мцщафизяси цзря тядбирляр сцлщ дюврцндя яввялcядян щазырланыр, игтисади вя сосиал инкишаф планларында нязярдя тутулур вя Аз.Р-нын ганунвериcилийи иля мцяййян олунмуш гайдада йериня йетирилир.
   

Köçürülmə tədbirlərinin həyata keçirilməsinə aşağıdakı işlərlə nali olmaq olar. Sülh dövründə:

1. 
   Təsərrüfat obyekti fəaliyyət göstərdiyi rayonun (ərazinin, iqlim şəraitinin hər tərəfli və əsaslı sürətdə öyrənilməsi;
   
2. 
   Obyektlərdə istehsalat fəaliyyətinin və onun ərazidə yerləşməsinin xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla texnogen və təbii fövqəladə hallar yaranması ehtimalının daim proqnozlaşdırılması;
   
3. 
   Müxtəlif fövqəladə hallara müvafiq gələn köçürmə tədbirlərinin tam və diqqətlə planlaşdırılması;
   
4. 
   Köçürməni təmin etmək üçün nəzərdə tutulan qüvvə və vasitələrin, həmçinin fəhlə qulluqçu və digər əhalinin fəaliyyətə hazırlanması;
   
5. 
   Gözlənilən təhlükə haqqında və fövqəladə hallar zamanı yarandığı barədə vaxtında xəbərdarlıq edilməsidir.
   

Sülh dövründəki fövqəladə hallar zamanı köçürmə müharibə dövründəki köçürmə tədbirlərindən bir sıra xüsusiyyətlərlə fərqlənir. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir:

1. 
   Zədələnmə ocağının və RM, GTZM, bakterial vasitələrlə zəhərlənmiş ərazi sahələrinin nisbətən məhdud olması;
   
2. 
   Baş verə biləcək hadisələrin nüvə zərbələri nəticəsində olduğuna nisbətən daha dəqiq proqnozlaşdırılması imkanı; bu fəaliyyətin əvvəlcədən planlaşdırılması imkanı; bu fəaliyyətin əvvəlcədən planlaşdırılmasını asanlaşdırır;
   
3. 
   Təbii fəlakətlərin, AES-də qəzaların əksəriyyətində güclü radioaktiv çirklənmə zonalarının yaranması.
   

Bu xüsusiyyət, həmçinin zədələnmə ocaqlarının ərazicə məhdudluğu əhalinin köçürülməsi üçün təhlükəsiz yerləri daha müəyyən etməyə imkan yaradır;

4. 
   Köçürülən fəhlə və qulluqçuların, digər əhalinin köçürülmə yerlərində və rayonlarında ancaq qısa müddət qalması;
   
5. 
   Hər bir fövqəladə halın özünəməxsus fiziki xüsusiyyətlərə malik olması. Zəlzələ zamanı əhalinin binaları tərk edərək təhlükəsiz yeə çıxarılması üçün toplanış məntəqələrinə gəlməsi anından başlayaraq, xilasetmə işləri sona yetənəcən mərhələ mərhələ kompleks köçürülməsi davam etdiriləcəkdir.
   
6. 
   Xilasetmə işlərində aşağıdakı tədbirlər nəzərdə tutulur:
   
   1. 
      Hərəkət marşurutlarında və iş sahələrində (obyektlərdə) yanğınların məhdudlaşdırılması və söndürülməsi;
      
   2. 
      Zədələnmiş adamların axtarılması və onları uçqunlar altından, yanan binalardan, qaz, su və tüstü ilə dolmuş otaqlardan çıxarılması;
      
   3. 
      Zədələnmiş mühafizə qurğularının açılması və oradan adamların xilas edilməsi;
      
   4. 
      Zədələnmiş adamlara ilk tibbi yardım və ilk həkim yardımı göstərilməsi və onların müalicə məntəqələrinə köçürülməsi;
      
   5. 
      Uçqunlar altında qalmış və süzücü ventilyasiya qurğusu zədələnmiş qurğulara təmiz hava verilməsi;
      
   6. 
      Əhalini təhlukəli yerlərdən təhükəsiz rayonlara çıxarılması;
      
   7. 
      Əhalinin sanitariya təmizlənməsi, paltarların, texnikanın, nəqliyyatın, mühafizə vasitələrinin, ərazinin, ətraf mühitin, ərzaq mallarının, suyun zərərsizləşdirilməsi tədbirləridir.
      

İstehsalat qəzaları və təbii fəlakət nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə görülən tədbirlər aşağıdakı kimidir:

1. 
   Zədələnməyə məruz qalan rayonların, yaşayış məntəqələrinin və təsərrüfat obyektlərinin, yol şəbəkələrinin xəritə və təsvirlər üzrə öyrənilməsi;
   
2. 
   Zədələnmiş obyektin aerofotoşəkilinin çəkilməsi;
   
3. 
   Mühəndis – xilasetmə və DTİ görülməsi tələb olunan obyektdə mühəndis araşdırmasının aparılması;
   
4. 
   Mühəndis kəşfiyyatı, yaxud layihə axtarış qrupu tərəfindən obyektin hər tərəfli araşdırılması və bərpa işlərinin təşkili üzrə sadələşdirilmiş sənədlərin hazırlanması;
   
5. 
   Obyektlərdə dağıntı qalıqlarının, işə mane olan yararsız texnikanın və
   

s. Yığışdırılıb kənar edilməsi, su basmış zirzəmilərin təmizlənməsi;

6. 
   Obyekti tez bir zamanda istismara vermək üçün minimum ümumtikinti işlərinin və digər işləri yerinə yetirməklə, onun qurğularının ilk növbəli (qismən) bərpası;
   
7. 
   Obyektin tam halda bərpa edilməsi.
   

Obyektdə baş vermiş dağıntıların növündən, qəza və təbii fəlakətlərin xüsusiyyətlərindən asılıl olaraq görülən işlərin ardıcıllığı və tərkibi dəyişə bilər.
Beləliklə, bütün nəzərdə tutulan tədbirlərin növü və tərkibi hadisələrin xüsusiyyətlərində asılıl olaraq çoxdur, onların qarşısının alınmasında görülən tədbirlər bir-birindən fərqlənir, ancaq tez bir zamanda yerinə yetirilir.