Moylar va maxsus suyuqliklar

4.18. Yoqilg’ilarning elektrik xossalarini o’zgartiruvchi qo’ndirmalar 
 
Uglevodorodlar  yaxshi  dielektriklardir.  Samolyotda  toza  holda  elektr  tokini 
o’tkazmaydigan  tayyora  yoqilg’isi  esa  S  va  N  moddalari  bo’lgan,  metall  tuzlari 
xisobiga  oksidlanish  mahsulotlariga  ega  bo’lgani  uchun  ozgina  elektr 
o’tkazuvchanlikka  ega.  Bu  moddalar  musbat  yoki  manfiy  ionga  ega  bo’lgan 
uglevodorod  aralashmasida  bo’ladi.  Toki  yoqilg’i  stastionar  holatda  ekan,  barcha 
musbat  va  manfiy  ionlar  summasi  bir-biriga  tengdir.  Adaptastiya  ionlari 
turboprovod,  sig’im,  filtr,  yoqilg’i  nasoslari  devorlarida  o’rnashib  qoladi.  Teskari 
ishorali  ionlar  yoqilg’ida  qoladi.  Metall  armaturalaridagi,  devorlaridagi  zaryadlar 
erga tezda singadi. Yoqilg’idagi zaryadlar esa rezervuarga o’tib qoladi. 
Statik  elektrni  hosil  bo’lishiga  qarshi  effektiv  choralardan  biri  yoqilg’iga 
antistatik  qo’ndirmalar  qo’shishdir.  Ularning  ta’siri  yoqilg’ilarning  elektr 
o’tkazuvchanligini  miqdoriga  bog’liq.  Natijada  hosil  bo’lgan  zaryadlar  erga 
ulangan  rezervuar  va  truboprovodlar  devorlaridan  chiqib  ketadi.  Nisbiy  elektr 
o’tkazuvchanlik reaktiv yoqilg’ilarda odatda 0,1 dan 5-6 pSm ga teng. Agar reaktiv 
yoqilg’ining  nisbiy  elektr  o’tkazuvchanligi  35-50  pSm  gacha  oshib  ketsa  unda 
statik  elektrning  zaryadlari  tez  siyraklashadi  va  razryad  xamda  portlash  xavfi 
kuchayadi.  Reaktiv  yoqilg’ilar  uchun  antistatik  qo’ndirmalar  sifatida  chet  elda 
ASA – 3 qo’ndirmasi sanoatda ishlab chiqariladi. 
Qo’ndirma  alkilsalistil  kislotasini  xrom  tuzi  bilan  yantar  kislotasi  va  oktil 
spirtining  sulfolashdan  olingan  salistiy  tuzi  aralashmasidan  iborat.  Stalibizatorlar 
sifatida launil, metakrilatsteorin va metilvinilpiridin sopolimerlari kiritilgan ASA – 
3  qo’ndirmasi  yoqilg’ilarda  yaxshi  aralashadi  va  ularning  ishlash  xossasini 
yomonlashtirmaydi; u portilashlar va yong’inlarni to’liq yo’qotadi.