Moylar va maxsus suyuqliklar

4 - Mavzu.  NEFT  MOYLARI  UChUN QO’NDIRMALAR 
(PRISADKALAR) 
 
Reja: 
 
1. Qo’ndirmalar  
2. Fosforli  ishqalanishga  qarshi  qo’ndirma   DF-II. Bu qo’ndirma 8-bosqichda 
olinadi 
3. Motor moylarining zamonaviy klassifikastiyasi. Neft mahsulotlarini sifatini 
yaxshilashdagi qo’ndirmalarni ishlab chiqarish va qo’llash 
4. Yoqilg’ilar uchun qo’ndirmalar 
5. Dizel yoqilg’ilarining stetan sonini oshiruvchi qo’ndirmalar 
6. Yoqilg’ilarning to’liq yonishini oshiruvchi qo’ndirmalar 
7. Korroziyaga qarshi qo’ndirmalar va korroziya ingibitorlari 
 
Neftdan  olinadigan  moylarning  asosiy  vazifasi  xar  xil  mexanizmlarni 
xarakatdagi  qattiq  yuzalari  o’rtasidagi  ishqalanishni  kamaytirishdir.  Surkov 
moylari  metall  yuzalardagi  ishqalanishni  yopishqoq  suyuqlik  qatlamlari  orasidagi 
ishqalanishga almashtiradi. Ishqalanayotgan materialni yuzasidagi molekulani moy 
molekulasi  bilan  yopishqoqlik  kuchi  moy  molekulalarini  bir-biri  bilan  boglanish 
kuchiga  nisbatan  kattadir.  Shuning  uchun  metal  yuzasida  moyning  mustaxkam 
qatlami  xosil  bo’ladi.  Yaxshi  surkov  moylari  energiya  xarajatlarini  keskin 
kamaytiradi.  
Surkov  moylarining  asosiy  xarakteristikasi  ularning  yopishqoqligidir. 
Mexanizmlarni  ishlash  sharoitiga  qarab  yopishqoqlikka  bo’lgan  talab  turlichadir. 
Masalan,  yengil  distillyat  industrial  moyni  yopishqoqligi  4-85  mm
2
/S.  (50
o
Sda). 
Par  mashinalarida  ishlatiluvchi  qoldiq  moylarniki  60-70  mm
2
/S.    Motor  moylari 
yuqori haroratda suyulib ketmasligi kerak, sovuq haroratda qotib qolmasligi kerak. 
Motor  moylari  tozalash    jarayonida  deasfaltizastiya  va  deparafinizastiya  qilingani 
uchun,  ularni  qovushqoqlik  xususiyatlari  polistiklik  naftenli,  aromatik  va  gibrid 
parafin-naften-aromatik  uglevodorodlarni  molekulyar    massasi  va  tuzilishiga 
bog’liq. 
Moylarni  past  haroratda  ishlash  qobiliyatini  oshirish  uchun  ularga  qotish 
haroratini pasaytiruvchi maxsus qo’ndirmalar - depressatorlar qo’shiladi. 
Surkov  moylarining  muxim  sifat  ko’rsatkichi  -  ularni  kislorodga  nisbatan 
kimyoviy barqarorligidir.  
Moyda  xar  xil  oksidlanish  mahsulotlarini  yigilib  qolishi  zararli  oqibatlarga 
olib keladi: 
Past molekulali kislotalar metallarni tez zanglatadi. 
Yuqori  malekulali  kislotalar  kislorod  va  suv  ishtirokida  shu  sharoitda  xosil 
bo’lgan temir gidrookis bilan reakstiyaga kirishadi:         
 
Fe(ON)
2
+2RCOOH  (RCOO)
2
 Fe+2H
2
O. 
 

---

43 
 
Yuqori kislotalarni tuzi moylarda yomon eriydi va cho’kmaga tushib qoladi. 
Transformator  moyida  suvni  va  kislotalarni  yigilishi  uni  ekspluatastiya  
xususiyatini pasaytiradi.  
Reakstiyani  yuqori  molekulali  mahsulotlari  (smola),  asfalten,  (karben)  moy 
yuboruvchi sistemalarda  o’tirib qoladi. 
Oksikislotalar  va  ularni  mahsulotlari:  laktidlar,  estolidlar  va  boshqalar 
uglevodorodlarda yomon eriydi. Shuning uchun  ko’mirsimon moddalar dvigatelni  
porshenli qismlarida o’tirib qoladi.