Mıs hám oniń birikpeleri Alyuminiy, oniń birikpeleri hám isletiliw tarawlari Magniy ham onıń birikpeleri

Bronzalar. Mıstiń qalay, alyuminiy, qorǵasin, berilliy hám basqa elementler menen payda etken birikpeleri bronza dep ataladi.
Bronzalar Br. háripleri, quramindagi elementlerdi bildiriwshi háripler ham usi elementlerdiń % esabindagi ortasha muǵdarin kórsetiwshi sanlar menen markalanadi. Máselen, Br. ONS11-4-3 marka bronzaniń orta esapta 11% qalay, 4% nikel, 3% qorǵasin hám qalgani mısdan ibarat ekenligin bildiredi.
Qalayli bronzalar mıs-qalay birikpesindegi birikpelerdir. Quraminda 5... 6% dan artiq qalay bolgan birikpelerdi basim menen islep bolmaydi, Sonday-aq olar mortlasadi, olar quymabap bronzalardir.
Deformaciyabop bronzalar toparina Br.OF6,5-0,15; Br.OF4-0,25; Br.OC4-3 hám basqalar kiredi. Bunday bronzalar list, shiviq, sim, tasma, truba hám basqa buyimlar tayarlaw ushin isletiledi.
Quymabap bronzalar toparına Br.O10, Br.OCSN3-7-5-1, Br.OCS3-12-5, Br.OF10-1, Br.OC10-2 hám basqa markali bronzalar kiredi. Quymabap bronzalardan mashinalardiń joqari basimli puwda isleytuǵin detallari quyiladi.
Qalay qimbat turatuǵin metall bolganligi ushin qalayli bronzalar zarur jaǵdaylarda isletiledi. Kópinshe olardiń ornina arnawli bronzalar (alyuminiyli, kremniyli, marganesli, berilliyli, qorǵasinli) dan paydalaniladi.
Alyuminiyli bronza (5...11% Al) joqari antikorrozion hám mexanikalıq qásiyetlerge iye. Bunday bronzalardan turli tisli dóngelekler, turbina detallari, vtulkalar, klapan sedlolari, shesternyalar hám basqa áhmiyetli detallar tayarlanadi.
Br.AJ9-4, Br.AJN10-4-4 markali bronzalardiń mexanikalıq qásiyetlerini jaqsiw ushin olar 650...950 ⁰C ǵa shekem qizdirilib, soń suwda suwitiladi. Usi tarzde termikalıq islew berilgen bronzalardiń mexanikalıq qásiyetleri tómendegishe boladi: _v=70 kg/mm², Brinell boyinsha qattiligi 200...250 ga jetedi.
Kremniyli bronzalar (Br.K3, Br.KC3-9, Br.KS3-6 va h.k.) niń mexanikalıq qásiyetleri qalayli bronzalardikinen joqari turadi. Kremniyli bronzalardiń qálipke qosiliw hám kesip isleniw qásiyetlerin jaqsiw ushin oǵan cink yaki qorǵasin qosiladi. Quraminda nikel ham bolgan bronzalar 875 ⁰S ǵa shekem qizdirilip, soń taplanǵannan keyin 450 ⁰C ǵa shekem qizdirip bosatilsa, olardiń mexanikalıq qásiyetleri tómendegishe boladi: _v=50 kg/mm², =15 %..
Marganesli bronzalardiń mexanikalıq qásiyetleri onsha joqari emes, plastiklik hám otqa shidamli birikpelerdir. Máselen, Br.Mc5 markali bronza óziniń mexnikalıq qásiyetlerin 400...450 ⁰C da ham saqlap qaladi.
Berilliyli bronza (Br.B2) 800 ⁰C ǵa shekem qizdirilip suwitilsa, puxtaligi pásrek (_v=50 kg/mm²), salistirǵanda jumsaq (NV=100) hám plastik (=30 %) boladi. Berilliyli bronza puxta, elastikli, jaqsi svarkalanǵish, kesip isleniw qásiyetleri joqari hám korroziyaǵa shidamli bolganligi ushin, onnan prujinalar, membranalar, soqqi menen isleytuǵin ásbaplar tayarlanadi.
Qorǵasinli bronza (Br.S30) mashinasazliqda súykeliske shidamli (antifriksion) material sipatida kóp isletiledi. Qorǵasinli bronzaniń súykeliske shidamliliq qásiyetleri joqari bo’lganliginan ol úlken nagruzka astinda bolatuǵin podshipnikler ushin isletiledi.

3-súwret. Bronzadan tayarlanatuǵın ónimler