Mualliflar: Abduraxmanov. P., fizika-matematika fanlari doktori, professor, Egamov U., fizika-matematika fanlari

484




Sintez reaksiyasida juda katta mikdorda energiya ajraladi, bitta nuklonga mos kelgan energiya 3.5 MeV ga to’g’ri keladi va bulinish reaksiyasida bitta nuklonga - 0.85 MeV energiya to’g’ri keladi. Nuklonlar soni juda kupligini e’tiborga olsak, nixoyatda katta energiya ajralishini tasavvur kilish mumkin.
Tabiatdagi energiya manbalari kumir, gazlarning zaxiralari kamayib borayotganligini e’tiborga olsak, insoniyat energiya zaxiralarini yadro reaksiyalari orkali tuldirishi mumkinligi kurinib turibdi.
Xrzirgi vaktda bunday kurilmalardan ba’zilari ishlab turibdi. Bular atom elektr stansiyalarida va laboratoriya kurilmalarida, termoyadro reaksiyalaring yashash vaktini uzaytirish xisobiga (MGD generatorlari) amalga oshirilyapdi. Lekin kupchilik foydalanadigan, ya’ni butun insoniyatga foydasi tegadigan kurilmalarni kashf kilish, kuchli intelektual saloxiyatga, juda kuchli bilimga ega bulgan insonlarga bog’liq ekanligini unutmaslik lozim.

148. 
     - §. Radioaktivlik. a, r, u - nurlar
     

Bekaror kimyoviy elementlarning, uz - uzidan zaryadlangan zarrachalar yoki yadrolar chikarib, boshka tur ximiyaviy elementlarga aylanish xususiyati - radioaktivlik deyiladi. Radioaktivlik Anri Bekkerel, tomonidan 1896 yilda kashf kilingan. U Uran tuzlarining lyuminessent xususiyatlarini tekshirayotib, ularni
fotoplastinkalarga ta’sirini sezib kolgan va Uran tuzlari uz uzidan aloxida nur chikaradi va bu nurlar tashki muxit shart - sharoitlariga, ya’ni xarorat, bosim va yoritilganlikka mutlako bog’liq emasligini ta’kidladi. Bu ishlarni Per va Mariya Kyurilar davom ettirib, 1898 yilda ikkita yangi radioaktiv elementni kashf kildilar. Bular Poloniy ²₈²₈⁶P₀ va Radiy (²₈²₈⁶R_a) elementlari edi. YAngi nurlanish xosil kiluvchi bunday moddalar radioaktiv moddalar va jismlarning (zarrachalar kurinishda) nurlar chikarish xususiyati radioaktivlik deb ataldi. Radioaktiv moddalar magnit maydoniga (M.Kyuri bajargan) joylashtirilganda, ular 3 turga ajralib ketishi ma’lum bulib koldi: magnit maydoni ta’sirida, a zarrachalar musbat zarrachalar kabi ogganligi sababli musbat zarrachalar, f3 zarrachalar manfiy zarrachalar