Mualliflar: Abduraxmanov. P., fizika-matematika fanlari doktori, professor, Egamov U., fizika-matematika fanlari

yorug’lik kvantlari otsimi kurinishida sodir bulib, ularning energiyasi kuyidagi nisbat bilan aniklanadi:


_ s₀ _ hv _ h
^m® ^{— —} 2 ^-


s² s² As


(65.4)


yorug’likning tarkalish konunlari, yorug’likning moddalar bilan uzaro ta’siri to’g’risidagi nazariyalar yorug’lik murakkab xususiyatga ega ekanligini kursatadi. (65.3) - va (65.4) - ifodalardan kurinib turibdiki, yorug’lik xarakatidagi korpuskulyar va elektromagnit to’lqin xarakterlari umumiylikka ega ekanligini kursatib turibdi. Demak,


221

yorug’lik tabiati korpuskulyar - tulsin dualizmi tasavvuridan iboratdir.

64. 
    - § YOruFlik to’lqinlarining kogerentligi va monoxromatikligi
    

To’lqin interferensiyasi kuzatilishi sharti ularning kogerentligidadir, ya’ni birnecha tebranma va to’lqin jarayonlarining vakt buyicha va fazoda bir - biriga muvofik ravishda kechishidir:
E = ACos (rnt - kx)
Amalda, biron bir yorug’lik manbai kat’iy monoxramatik yorug’lik to’lqinlari chikarmasligi sababli, istalgan bir - biriga bog’liq bulmagan yorug’lik manbalari nurlatayotgan yorug’lik to’lqinlari doimo nokogerentdir. SHu sababli, tajribada bir - biriga bog’liq bulmagan manbalardan chikkan yorug’lik to’lqinlari bir - birini ustiga tushsa dam interferensiya dodisasi kuzatilmaydi.
Ikkita bir - biriga bog’liq bulmagan yorug’lik manbalaridan chikadigan yorug’lik to’lqinlarining nokogerentligi va nomonoxromatikligining fizikaviy sababi, atomlarning yorug’lik chikarish mexanizmidadir.
Ikkita alodida yorug’lik manba’ida, nurlanish vaktida, atomlar bir - biriga bog’liq bulmagan dolda chikadilar. X,ar bir atomda
o
yorug’lik nurlanish jarayoni chegaralangan va qisqa vakt (10 s) davom etadi. Bu vaktda energetik kuzgatilgan atom uzining asl doliga kaytadi va u yorug’lik chikarishini tuxtatadi. Atom kayta kuzgalib, yana yangi boshlangich faza bilan yorug’lik to’lqinlarini chikaraboshlaydi.
^ar bir yangi nur chikarish jarayonida ikkita bir - biriga bog’liq bulmagan atom nurlanishlari orasidagi fazalar farqi uzgargani uchun atomlardan uz dolicha chikkan yorug’lik to’lqinlari nokogerent bo’ladilar.
o
Atomlarning ~ 10 sek vakt kengligida chikaradigan yorug’lik to’lqinlari taxminan uzgarmas tebranish amplitudasi va fazasiga ega bo’ladilar. Aksincha, katta vakt intervalida to’lqinlar ning amplitudalari va fazalari uzgarib turadi.


222




Atomlarning aloxida qisqa impulsga uxshash uzuk - uzuk yorug’lik nurlanishi - tulsin tizmasi deb ataladi.