Муҳaммaд aл-хорaзмий номидaги тосҳкент aхборот технологийaлaри университети сaмaрқaнд филиaли

CRC (Cyclic Redundancy Check). Ушбу тизим маълумотни бутунлигини текширишда хатоликни текширувчи кодлардан фойдаланади. Ушбу тизим W. Wesley Peterson томонидан 1961 йилда ихтиро қилинган бўлиб, 32 битли CRC тизим Ethernet учун фойдаланилади.

Номи	Фойдаланилиши	Кўпҳад кўринишида тасвирлаш
		Нормал	Тескари	Ўзаро тескари
CRC-1	Қурилмаларда	0x1	0x1	0x1
CRC-6-CDMA2000-A	Мобил тармоқларда	0x27	0x39	0x33
CRC-8-WCDMA	Мобил тармоқларда	0x9B	0xD9	0xCD
CRC-16-CCITT	X.25, V.41, HDLC FCS, XMODEM, Bluetooth, PACTOR, SD, DigRF, many others; known as CRC-CCITT	0x1021	0x8408	0x8810
CRC-30	CDMA	0x2030B9C7	0x38E74301	0x30185CE3
CRC-32	HDLC, ANSI X3.66, ITU-T V.42, Ethernet, Serial ATA, MPEG-2, PKZIP, Gzip, Bzip2, PNG	0x04C11DB7	0xEDB88320	0x82608EDB
CRC-40-GSM	GSM control channel	0x0004820009	0x9000412000	0x8002410004

Мисол ўрнида 14 битли маълумот ва 3-битли CRC тизимидан х³+х+1 кўпҳадига асосланган ҳолда олиб, маълумот дастлаб иккилик кўринишда ўтказилади.
М=11010011101100 ва CRC 1011 га тенг. Дастлаб маълумот битига CRC битига мос равишда 0лар қўшилади.
11010011101100 000 <--- input right padded by 3 bits
1011 <--- divisor (4 bits) = x³+x+1
------------------
01100011101100 000 <--- result
Ҳар бир CRC қўшилганда натижа узунлиги бир битга камаяди. Ушбу кетма-кетлик маълумот узунлиги тўлиқ 0 бўлмагунга қадар давом эттирилади ва тўлдирилган 0лар сонига тенг бўлган қолдиқ натижа олинади.
11010011101100 000
1011
01100011101100 000
1011
00111011101100 000
1011
00010111101100 000
1011
00000001101100 000
1011
00000000110100 000
1011
00000000011000 000
1011
00000000001110 000
1011
00000000000101 000
101 1
-----------------
00000000000000 100
Ушбу олинган 100 қиймат қолдиқ саналиб, маълумот учун CRC қийматни билдиради.
Маълумотни текшириш жараёни ҳам юқоридаги жараёнга ўхшаш бўлиб, фақат қўшиладиган битларнинг биринчи бирлик битга ўзгартирилади.
11010011101100 100 <--- маълумот & текширувчи қиймат билан
1011 <--- бўлувчи
01100011101100 100 <--- натижа
1011 <--- бўлувчи ...
00111011101100 100

......
00000000001110 100

1011
00000000000101 100
101 1
------------------
0 <--- қолдиқ
Агар натижавий қолдиқ 0 га тенг бўлса, келган маълумот ўзгармаган акс ҳолда ўзгарган деб топилади.
Амалда кўплаб фойдаланиладиган CRC кўпҳади узунликлари қуйидагича:

• 
  9 бит (CRC-8);
  
• 
  17 бит (CRC-16);
  
• 
  33 бит (CRC-32);
  
• 
  65 бит (CRC-64).
  

Ушбу юқоридаги олинган узунликлардаги CRC лар турли кўпҳадлар кўринишида келиши мумкин. Қуйида кўпҳадларни тасвирлаш усуллари келтирилган:

CRC кўпҳади кўринишлари
Номи	Нормал	Тескари	Ўзаро тескари
CRC-4	0x3	0xc	0x9

SSH протоколида қуйидаги криптографик алгоритмлардан фойдаланилган:

• 
  TCP ўрнига SCTP протоколи қўлланилган;
  
• 
  ECDSA ЭРИ алгоритми;
  
• 
  ECDH калит алмашиниш протоколи;
  
• 
  UMAC тизими, маълумотни бутунлигини текшириш учун (НМАС ўрнига).