Муҳаммаджон обидов журналист суриштируви: тажриба ва таҳлил
Download 1.59 Mb. Pdf ko'rish
|
jurnalistik-surishtiruv
|
ЛЎЛИ АРАВАСИДАН
ЧИҚҚАН МОЖАРО Қувасой – нафақат Фарғона вилояти, балки мамлакатнинг стратегик аҳамиятга эга йирик саноат марказларидан бири. Касб тақозоси билан бу ерга тез-тез бориб турардим. Баъзи корхоналар қадрдон ҳам бўлиб қолганди. Чунки унинг ишлаб чиқариш йўналишлари кўз ўнгимда тикланган, уларнинг қурилиши, тех- ник жиҳозланиши ва фаолияти тарихида бир жиҳатдан менинг ҳам шахсимга дахлдор саҳифалар бор эди. 90-йиллар бошларида «Кварц» заводи (у ўшанда шундай номланарди) таркибида пишган ғишт ва шиша бутилка- банка ишлаб чиқариш цехлари бўлар эди холос. Мамлакат мустақилликка эришгач, иқтисодиётда босқичма-босқич ис- лоҳотлар бошланди. Саноат маҳсулотларини четдан келтириш ўрнига шу ернинг ўзида ишлаб чиқаришни ташкил этишга устуворлик берилди. Бунинг учун ҳукумат валюта маблағини аямас, янги замонавий технологияларни сотиб олиш, қўшма корхоналар ташкил этиш ғояларини қўллаб-қувватларди. Ўша пайтда «Кварц» заводини ихтисослаштириш, модернизация- лаш масаласи ҳукумат миқёсида муҳокама этилди ва тегишли қарорлар қабул қилинди. Унга кўра, корхона таркибидаги пишиқ ғишт цехи реконструкция қилиниб, мустақил завод сифатида фаолият кўрсатадиган, «Кварц» таркибида эса силлиқланган меъморий ойна ишлаб чиқариш йўлга қўйиладиган бўлди. Бунинг учун етарли маблағ ажратилди, технологик жиҳозлар сотиб олинди, қурилиш ишлари амалга оширилди ва ниҳоят, 1996 йилда ойна цехи тантанали равишда фойдаланишга топширилди. Унинг очилиш маросимида республика Бош вазирининг биринчи ўринбосари Исмоил Жўрабеков иштирок этди. Алвон лента кесилгач, конвейер ишга тушиб, меъморий ойна чиқа бошлади. Бу қувончли воқеа ҳақида ҳаяжон билан таҳлилий репортаж тайёрладим. Қурилиш тарихига оид архивимдаги лавҳалардан фойдаландим. Ишчи мутахассислар фикри, истеъмолчиларнинг ушалган орзулари ҳам ҳикоямдан ўрин олганди. Ойна цехининг 30 ЖУРНАЛИСТ СУРИШТИРУВИ: тажриба ва таҳлил (гарчи у ҳозиргача ҳам «цех» деб аталса-да, аслида, йирик корхоналардан кам эмас) ишга тушиши республика миқёсидаги салмоқли воқеалардан бири эди. У йилига 2,5 млн. квадрат метр 6 хил қалинликдаги қурилиш ойнасини ишлаб чиқариш қувватига эга бўлиб, собиқ иттифоқ ҳудудидаги энг йирик корхоналардан қолишмасди. Бу миқдор мамлакат эҳтиёжини қоплар, ҳатто маҳсулотнинг бир қисмини экспорт қилиш имконини ҳам берарди. Ҳар қандай корхона узлуксиз ишлаши учун хом ашё, энергия қувватлари керак бўлса, ойна ишлаб чиқариш учун катта босим ва ҳажмдаги табиий газ зарурлиги асосий шартлардан бири бўлган. Кварц қуми хумдондаги ҳовузларда 1700 даражадаги иссиқликдагина эриб, суюқликка айланар ва унга бошқа таркибий моддалар қўшилганидан кейин оловли ойна бўлиб оқиб чиқарди. Цех қурилишининг якуний босқичи чоғида маблағ тақ- чиллиги юзага келди. Шунда корхона раҳбарияти «юқори»нинг топшириғи билан хом ашёга ажратилган маблағнинг бир қисмини қурилишга сарфлаб юбордилар. Келишувга кўра, цех ишга тушгунча бу маблағ қайтарилиши ва у дарҳол хом ашё – кальций содаси сотиб олишга қаратиладиган эди. Аммо қурилиш якунланиб ойна ишлаб чиқариш бошланди-ю, ваъда қилинган маблағ ажратилмади. Натижада тез кундаёқ аввалдан ғамланган кальций содаси тугаб, конвейер тўхтаб қолди. Қизиғи шунда эдики, гарчи конвейер тўхтаб, ойна маҳсулоти ишлаб чиқарилмаётган бўлса-да, хумдондаги ҳовузлар остида ёқилаётган газни ўчирмас эдилар. Чунки газ ўчирилиб хумдон совуб қолса, уни қайтадан бузиб қуриш ва яна ёқиб, зарур ҳароратга олиб чиқиш учун қарийб 30 кун керак эди. Табиийки, бу катта миқдорда харажат ҳам талаб қиларди. Шунинг учун корхона маъмурияти хом ашё учун маблағ кутар, хумдонни эса ўчиролмасди. Мен буни билганим учун жараёнга мухбир сифатида таъсир кўрсатишга ҳаракат қилдим. Лекин ўша пайтда вилоятнинг биринчи раҳбари, ҳатто республиканинг айрим раҳбарлари мени ёқтирмас, далилларга асосланган таҳлилий- танқидий репортажларимга эса шу нуқтаи назардан қарар эдилар. Ниҳоят, рўй бериши керак бўлган воқеа рўй берди. «Кварц»да кальций содаси тугади, лекин хумдонда бир кеча- кундузда 30 минг кубометр табиий газ ҳеч қандай нафсиз ёниб ётар, корхонага ўша пайтдаги нархларда кунига 1 миллион сўм зарар келтирар эди. |
