Муаммоли маруза матни молия фанидан

иш хақи - қийматни тақсимлаш муносабатларини акс эттирувчи иқтисодий категория 
бўлиб,ишчи ва хизматчиларнинг сон ва сифат жихатидан сарф қилишган меҳнатлари эвазига 
оладиган индувидиал даромадларини шакилланиши билан боғлиқ. 
Иш ҳақи молия билан биргаликда халқ хўжалигининг турли эхтиёжларини қондиришга 
шарт-шароит яратади ва бир-хил иқтисодий асосга эга. Лекин иш хақи муносабатлари натижада 
моддийлашган пул маблағлар ресурслари шахсий эхтиёжлар учун сарф бўлади. Моиявий 
муносабатлар натижасида моддийлашган молиявий ресурслар эса давлат, бошқа хўжалик 
субъектлари ихтиёрига тушиб, турли хил ижтимоий эхтиёжларни қондиришга сарф қилинади. Иш 
хақи қийматнинг икки томонлама харакатини акс эттиради, яъни иш хақи ишчига уларнинг сарф 
қилган меҳнатларининг миқдори ва сифатига қараб берилади.
Молиявий маблағлар эса бу холатни кўзда тутмаслиги хам мумкин. 
Молиявий иш хақи ўзаро боғлиқ. Молия иў хақига ва иш хақи фондининг тузилишида 
ёрдам беради. Тўланиш муддати етиб келмаган иш хақи маблағлари эса корхоналар учун 
бартараф пассивлари таркибида молиявий ресурс бўлиб хизмат қилиди.
 
Кредит деганда вақтинча ўз эгалари қўлида бўш турган пул маблағларини бошқалар 
томонидан маълум муддатга хақ тўлаш шарти билан қарзга олиш ва қайтвриб бериш юзасидан 
келиб чиққан муносабатларни тушиниш керак. 
Кредит муносати икки субъект ўртасида юзага келади: бири пул эгаси, яъни қарз берувчи, 
иккинчиси пулга мухтож, яъни қарз олувчи.
Қарз берувчи қарздор сифатида чиқиши ва 

---

24 
бунинг акси ҳам қарз берувчи, ҳам бошқалардан қарз бўлиши ҳам мумкин. Масалан: банк аслида 
пул эгаи билан қарз олувчи ўртасида воситачи, айни вақтда унинг ўзи бўш пулни қарзга олади, 
сўнгра уни бошқаларга қарзга беради. 
Кредит субъектлари хар-хил буларга корхона, фирма, ташкилот, давлат ва турли ахолии 
киради. 
Кредитнинг объекти хар қандай пул эмас, балки фақат вақтинча бўш турган, эгаси 
томонидан ишлатилмай ва қарзга бериши мумкин бўлган пулдир. Бўш пуллар хисобидан ссуда 
фонди хосил бўлиб, унга талаб юзага келгач, кредит муносабатлари пайдо бўлади. Кредит тўрт 
хил вазифани адо этади:
Þ Биринчиси- пулга тенглаштирилган тўлов воситаларини (масалан: вексель, чек, 
сертификат ва бошқалар) юзага чиқариб уларни хўжалик оборотига жорий қилади.  
Þ Иккинчиси-бўш пул маблағларини харакатдаги, ишдаги капиталга айлантириб, пулни пул 
топади деган қоидани амалга ошириш.  
Þ Учинчиси – қарз бериш орқали пул маблағларини турли тармоқлар ўртасида қайта 
тақсимлаш билан ишлаб чиқариш ресурсларининг кўчиб туришини таъминлайди.  
Þ Тўртинчиси- қарз бериш, қарзни ундириш воситалари орқали иқтисодий ўсишни 
рағбатлантириш.  
Гап шундаки, қарзга олинган пул, биринчидан, капитал сифатида ишлаилади, бунда фойда 
олиш, пулни кўпайтириш назарда тутилади.