Muayyan hodisalar, u ushbu tahlilda ishtirok etadi, uning istiqbollarini, yakuniy nuqtalarini va natijalarini

INSON KOGNITÿV VA LINGVOMADANIY FAOLIYATLARINI O‘RGANISHGA
ANTROPOTENTRÿK YONDASHISH.
© 2013 I.A. Dementieva
176
Machine Translated by Google

---

13 Shu yerda.
7 Shu yerda.
til va madaniyatning sindagi muvofiqligi
Lingvokuliturologiya, boshqa har qanday fan
kabi, o'zining kategorik apparati - asosiy atamalar
tizimiga ega. Bunday asosiy atamalarning o'zagiga
"koneept" tushunchasi kiradi. "Koneept" Ziroko
atamasi turli xil tashqi disiplinlarda qo'llaniladi va har
qanday murakkab lingvistik hodisa kabi bir ma'noli
talqinga ega emas. "Coneept" so'zi lotincha
kontseptsiyadan - "kontseptsiyadan" kalika,
concipere "zazhinati" fe'lidan, ya'ni. so‘zma-so‘z
ma’nosida “qisish” degan ma’noni bildiradi. Etimologik
jihatdan bu ma’nolar qadimgi ruscha poyati so‘ziga
borib taqaladi – “ushla, mol ol, ayolni xotinlikka ol”.
Rus filologi S.A.Askolid-Alekseev “koneept” atamasini
rus tilshunosligining lingvistik burilish davriga 1928
yilda kiritgan.
xronologik o'zaro ta'sir 6. “Lingvokuliturologiyaning
obyekti ikki fundamental fan: tilshunoslik va
kuliturologiyaning “chorrahasida” o‘rganiladi”7.
bir xil va ob'ektlarning noaniq to'plami
Fanda lingvokuliturologik yo'nalishning paydo
bo'lishi madaniyatni borliqning alohida shakli sifatida
tushunish istagi bilan bog'liq.
bir xil turdagi". Demak, so‘z yer ongida uning lug‘at
ma’nosini tashkil etuvchi xususiyatlar majmuini
uyg‘otmaydi. D.S.Lixajevning taÿkidlashicha, “inson
bilimni butun murakkabligi bilan idrok etishga
ulgurmaydi, baÿzan u tushuna olmaydi, baÿzan esa
uni oÿziga xos tarzda talqin qiladi.
alohida xususiyatga ega. “Koneepty xalq ongida
jamoaviy merosni, uning ma’naviy madaniyatini,
xalq ma’naviy hayoti madaniyatini ifodalaydi. Aynan
kollektiv ong doimiy yoki uzoq vaqt davomida mavjud
bo'lgan konstantalar, ya'ni tushunchalarning
saqlovchisi hisoblanadi»11.
uni yirtib tashlaydi." Koneept, D.S.Lixajevning
so'zlariga ko'ra, tegishli bilimlarni ham, tashuvchining
shaxsiy va madaniy tajribasi bilan bog'liq bo'lgan
assotsiatsiyalar, soyalarni ham o'z ichiga oladi, lekin
shu bilan birga u kontseptsiya universallikka ega
ekanligini ta'kidlaydi, chunki agar ular individual
bo'lsa, aloqa imkonsiz bo‘lib qoladi. Coneepts,
jarayonda rejimni almashtiradi
Kuliturologiyada koneept inson ruhiy olamidagi
madaniyatning asosiy yacheykasi hisoblanadi12. Kon
osmon tajribasi.
zheniya va "qandaydir terlash"
eps inson ongida so‘zlarning lug‘at ma’nolari
asosidagina emas, balki adabiy va xalq madaniy-
tarixiy tajribasi asosida ham vujudga keladi va
tushuncha chegaralarini hisobga olgan holda bu
tajriba yanada boy bo‘lishiga umid qilaylik. , so'zning
hissiy aurasining paydo bo'lish imkoniyatini hisobga
olgan holda, ular otning barcha tomonlarini aks
ettiradi. Yu.S.Stepanovning fikricha, aynan mana
shu xususiyat tushunchani – “inson ongida madaniyat
laxtasi; keyin bir xil madaniyat shaklida insonning
ruhiy olamiga kiradi ... keyin, xuddi shu orqali, inson
madaniyatga kiradi va ba'zilarida.
Tushunchalarni nafaqat birlashgan madaniyatlar
sifatida, balki ulardagi u yoki bu voqelik ob'ekti va/
yoki hodisasi haqidagi aqliy ma'lumotlar nuqtai
nazaridan ham ko'rib chiqish ularning mazmunini
ochish uchun nihoyatda muhim ko'rinadi.
ny, muloqotni osonlashtiradi10.
unga xizmat qilish va unga ta’sir qilish”13. Koneeptlar
nafaqat o'ylashadi, balki boshdan kechiradilar. Ular his-
tuyg'ular, yoqtirish va yoqtirmaslik, ba'zan hatto
to'qnashuvlar mavzusidir.
N.N.Boldirevning fikricha, kognitiv fan nuqtai
nazaridan har qanday lingvistik hodisaning to‘liq
semantik xususiyati nafaqat ob’ektiv xususiyatlar
bilan yashaydi.
Dunyoni bilish va tushunish jarayonlarida tilning
rolini belgilovchi fan sifatida kognitiv tilshunoslik
manfaatlarining asosini tashkil etuvchi muammolarga
kognitiv tuzilmalar va ularni taqdim etuvchi til birliklari
o'rtasidagi munosabatlarni izlash kiradi; bilimlarni
ko'rsatishga yondashuvlarni o'rganish;
kontseptuallashtirish va turkumlashtirish jarayonlarida
tilning rolini tushuntirish
tavsiflangan vaziyat, shuningdek, uni idrok etishning
o'ziga xos xususiyatlari, tegishli bilimlarning
mavjudligi,
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, tushuncha
tushunchalardan ko‘ra semantik jihatdan chuqurroq,
boyroqdir. Koneept insonning ruhiy dunyosiga,
demak, madaniyat va tarixga yaqin
dunyoda Jelovekning rivojlanishi va tilning
Jelovezhskaya madaniyati va milliy mentalitetini
talqin qilish vositasi sifatida rolini aniqlash.
177
11 Stepanov Yu.S. Doimiylar. Rus tilidagi lug'atlar. Tadqiqot
tajribasi. - M.: 1997. - S. 76.
M.: 1996. - S. 222.
9 Lixajev D.S. Rus tilining koneptosferasi // SSSR Fanlar
akademiyasi materiallari. Ser. adabiyot va til. - M.: 1993. - T.
52. - No 1. - S. 5 - 6. 10 O'sha yerda. - B. 5 - 6.
6 Teliya V.N. Rus frazeologiyasi: semantik, pragmatik va
lingvistik va madaniy jihatlar. -
M.: 2001. - S. 43.
8 Askoldov-Alekseev S.A. Koneept va so'z / Rus adabiyoti:
Antologiya / Pod gen. ed. V.P. Neroznak. - M.: 1997. - S.
267 - 279.