Muhammad al-xorazmiy nomidagi tоshkеnt aхbоrоt tехnоlоgiyalari univеrsitеti

2.2 XXRning kiberxavfsizlik sohasidagi tahdidlar va tahdidlarga qarshi davlat dasturlari va strategiyalari

2000 yilda Xitoyda axborot sohasidagi ehtimoliy huquqbuzarliklarni tasniflashga harakat qilindi, natijada "Internet makonini himoya qilish to'g'risida Butunxitoy xalq vakillari kongressi qarori" qabul qilindi, unda buzilishlar mumkin bo'lgan sohalar aniqlandi: iqtisodiy, ta'lim, ijtimoiy barqarorlikni saqlash va fuqarolarni himoya qilish sohasi. 2002 yilda Xitoyning mudofaa siyosati shakllantirildi va nashr etildi, unda XXR qurolli kuchlarini modernizatsiya qilish, xususan, ularni axborotlashtirishga urg'u berildi.
2003 yilda “Axborot xavfsizligini mustahkamlash sohasidagi ishlar bo'yicha davlat boshqaruv guruhining qarori” e'lon qilindi. Hujjat mas'ul shaxslarga strategik infratuzilmani muhofaza qilishni kuchaytirish, XXR uchun ehtimoliy tahdidlar bo'yicha internet makonini monitoring qilish, axborot xavfsizligi sohasiga malakali mutaxassislarni jalb qilish choralarini ishlab chiqish zarurligini yuklaydi.
yildan boshlab XXR “Oltin qalqon” davlat dasturini amalga oshirishni boshladi, uning mohiyati Xitoy kibermakoni va butun dunyo o‘rtasidagi internet-trafikni filtrlashdan iborat. Aslida, “Oltin qalqon” dasturi Xitoy hukumatining xitoylik fuqarolarning xorijiy internet resurslari, ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlarga kirishini cheklash maqsadida kibermakon ustidan toʻliq nazoratni amalga oshirishga urinishidir.
2006-yilda “2006-2020-yillarda axborotlashtirishni rivojlantirishning Davlat strategiyasi” qabul qilindi. Ushbu hujjatda axborot texnologiyalari nazoratining yuksak ahamiyati ta’kidlangan. Axborot muhitidagi jarayonlarni tartibga solish uchun maxsus tuzilmalar yaratish ko'zda tutilgan. Axborot texnologiyalarini rivojlantirish vektorini va bu boradagi davlat siyosatini belgilash nazarda tutilmoqda. Strategiya o'z dasturiy ta'minotini, shuningdek, harbiy va fuqarolik mahsulotlarini o'rnatish kombinatsiyasini yaratishni rejalashtirmoqda.
Suveren kiberxavfsizlik g'oyasi 2015 yilda Xitoyda qabul qilingan Milliy xavfsizlik to'g'risidagi yangi qonun qoidalarida yanada rivojlantirildi, unda milliy axborot tizimlarini himoya qilishni kuchaytirish va Xitoyda kibermakon suverenitetini o'rnatish zarurligi ta'kidlandi. Bu masalalar kiberxavfsizlik toʻgʻrisidagi qonunda yanada koʻproq oʻrganilgan boʻlib, u Internet xizmatlarida haqiqiy nomlar ostida majburiy roʻyxatdan oʻtish, xususiy operatorlarni davlat tekshiruvlariga jalb etish, Xitoyda shaxsiy maʼlumotlarni saqlash boʻyicha koʻplab majburiyatlarni joriy etish, ular faqat saqlanishi kerak. Mamlakat. 2016 yilda qonun nihoyat qabul qilindi va 2017 yilda kuchga kirdi.
Qonun mazmunining bir qismi Xitoy tomonidan yillar davomida qabul qilingan mavjud qoidalarni takrorlaydi va oddiygina individual qoidalarni birlashtiradi. Oldindan mavjud bo'lgan qoidalar turli xil qoidalarga tarqaldi. XXR hukumati ushbu qonunni qabul qilishda, asosan, yagona qonunning shakllanishi kibermakonni huquqiy tartibga solish samaradorligini oshiradi, biznes hamjamiyatini, shuningdek, keng jamoatchilikni ko‘proq ma’lumotga ega bo‘ladi, degan fikrga amal qildi. Xitoy chegaralari ichida va tashqarisida kiberxavfsizlikka misli ko'rilmagan tahdidlar.Batafsilroq, kiber tahdidlar XXR jinoiy qonunchiligida keltirilgan. Xitoy Xalq Respublikasi jinoyat qonunchiligiga muvofiq, kiberjinoyatlar asosan “tinchlikni buzish bilan bog‘liq jinoyatlar” sarlavhasi ostida ko‘rib chiqiladi. 285, 286 va 287-moddalar bevosita kiberjinoyatlarga qaratilgan asosiy moddalardir.
Fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlarini o'g'irlash yoki boshqacha tarzda qo'lga kiritish 253-moddada nazarda tutilgan "fuqaroning shaxsiy ma'lumotlarini buzish jinoyati" deb hisoblanadi.
Jinoyat kodeksining 285-moddasiga ko‘ra, davlat ishlari, milliy mudofaa yoki ilg‘or fan va texnika sohasidagi kompyuter axborot tizimiga tajovuz qilish bilan bog‘liq harakatlar “Kompyuter axborot tizimiga bostirib kirish jinoyati” sifatida kvalifikatsiya qilinadi. Kompyuter axborot tizimiga tajovuzkorlik faoliyatiga kelsak , u "kompyuter axborot tizimidan ma'lumotlarni olish va kompyuter axborot tizimidan foydalanish jinoyati" ni tashkil qilishi mumkin.
Jinoyat kodeksining 286-moddasiga ko‘ra, xizmatdan bosh tortish “Kompyuter axborot tizimiga putur yetkazish jinoyati” sifatida kvalifikatsiya qilinishi, o‘ta og‘ir hollarda esa besh yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanishi mumkin.
Kompyuter tizimlarining normal ishlashiga ta'sir etuvchi, kompyuter viruslari va buzg'unchi xarakterdagi boshqa dasturlarni qasddan yaratish va tarqatish 286-moddaning birinchi qismiga muvofiq hisoblanadi.
Ushbu hujjatda maxsus atamalar mavjud emasligiga qaramay, kiberjinoyatlarning yuqoridagi tasnifi kibertahdidlarning mohiyatini to'liq aks ettiradi.
Kiberxavfsizlikni ta'minlash bo'yicha XXR davlat apparati tuzilishining tahlili Razumov E.A. ishida keltirilgan. Kiberxavfsizlikni ta'minlashda KKP Markaziy Qo'mitasi Harbiy Kengashi va Xitoy Xalq Respublikasi Davlat Kengashi qoshidagi Harbiy kengash alohida o'rin tutadi. XXR Davlat kengashi tuzilmasi quyidagilardan iborat: tegishli vazirliklar, xususan, Sanoat va axborot texnologiyalari vazirligi, XXR Fan va texnologiyalar vazirligi, Davlat xavfsizligi vazirligi, xususan, vazirlikning o‘n birinchi byurosi. Elektron razvedka va kompyuter xavfsizligi uchun mas'ul bo'lgan XXR Davlat xavfsizligi; muhim strategik masalalarga ixtisoslashgan yetakchi kichik guruhlar, masalan, tashqi siyosat bo‘yicha Markaziy kichik ishchi guruhi, milliy xavfsizlik masalalari bo‘yicha yetakchi kichik guruh va Tayvan masalalari bo‘yicha yetakchi kichik guruh.
Alohida-alohida, Ibragimova G.ning harbiy tuzilmadagi ishida ko'rib chiqilgan Xitoy Xalq ozodlik armiyasining XXR kiberxavfsizlikni ta'minlash tuzilmasidagi o'rni va roli masalalarini alohida ta'kidlab o'tish joiz. XXR apparati, uchinchi bo'limni ta'kidlash kerak. Uning vakolatlariga quyidagilar kiradi: razvedka faoliyati; axborot tarmog'ining zaif tomonlarini qidirish; dushmanning raqamli infratuzilma ob'ektlariga kiberhujumlarni amalga oshirish bo'yicha kiberqo'shinlarning stsenariylarini ishlab chiqish va harakatlarini ishlab chiqish . Amerikalik ekspertlarning hisobotiga ko'ra , Xitoy kiberqo'shinlari soni 30 ming kishini tashkil qiladi. Hisobotda, shuningdek, Xitoy AQSh obʼyektlariga, asosan, razvedka maqsadida muntazam ravishda kiberhujumlar uyushtirishi qayd etilgan. Bundan tashqari, ayrim ommaviy axborot vositalarida Xitoydan harbiy xakerlarning boshqa mamlakatlarga kiberhujumlarga aloqadorligi, xususan, 2019 yilda Yaponiya IT - kompaniyalarining maʼlumotlari oʻgʻirlangani haqida maʼlumotlar eʼlon qilingan .
Xitoyning kiberxavfsizlik siyosatini tahlil qilish asosida shunday xulosaga kelish mumkinki, Xitoyda kibermakon muhim avtonomiyaga bo'ysunadigan va uning doirasida zamonaviy Xitoy shakllanayotgan o'ziga xos axborot muhiti sifatida qaraladi. Shu bilan birga, XXR hukumati nafaqat mamlakat kibermakonini nazorat qiladi, balki axborot texnologiyalarini rivojlantirish vektorini qo‘llab-quvvatlaydi va belgilaydi, shuningdek, axborotga ta’sir qilish va Xitoy aholisini nazorat qilish uchun kibermakondan foydalanadi. Xitoy Internetining o'ziga xos xususiyati tarmoqdagi foydalanuvchi xatti-harakatlarini tartibga solishdir, foydalanuvchilar Internetdan foydalanish bilan bog'liq bir qator mas'uliyat va cheklovlarga ega. Shunday qilib, Xitoyda kiberxavfsizlik juda qattiq, ammo samarali va ko'p jihatdan misli ko'rilmagan chora-tadbirlar bilan ta'minlanadi, ayni paytda XXR me'yoriy-huquqiy hujjatlarida ko'rib chiqilgan kibertahdidlar ko'p jihatdan xorijiy davlatlarning axborot ta'siriga qarshi kurashish, xavfsizlik va samaradorlikni ta'minlash bilan bog'liq. muhim axborot infratuzilmasi. Ko‘rinib turibdiki, Xitoy taraqqiyotining hozirgi bosqichida Xitoyning xalqaro mavqeini mustahkamlashda kibermakon alohida o‘rin tutadi. Kibermakon PLA tomonidan dushmanning raqamli infratuzilmasiga kiberhujumlarni amalga oshirish uchun, birinchi navbatda, zarar etkazish yoki razvedka ma'lumotlarini yig'ish maqsadida faol foydalaniladi. PLA, shuningdek, savdo va ta'lim tashkilotlari bilan o'zaro hamkorlik qiladi, bu esa PLAga ilg'or axborot tadqiqotlari va texnologiyalaridan, jumladan, harbiy texnikadan foydalanish imkonini beradi. Shuni ta'kidlash kerakki, hozirgi vaqtda Xitoy kiber qo'shinlarini ob'ektiv ravishda dunyodagi eng jangovar kuchlardan biri deb hisoblash mumkin va nafaqat Xitoyning bevosita harbiy raqiblari, balki siyosiy va iqtisodiy raqiblari uchun ham xavf tug'diradi. texnologik kompaniyalar va tashkilotlar, xususan, Rossiya kompaniyalari.