Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari universiteti Qarshi Filiali Kompyuter

---

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot 
Texnologiyalari universiteti Qarshi Filiali Kompyuter 
injiniring fakulteti KI 12_22 guruh talabasi fizika fanidan 
tayyorlagan 
2-Mustaqil ishi
Bajardi: Maxmaraximov.X 
Qabul qildi: Jumayev.N 
QARSHI_2022 

---

Reja: 
1.Dia para-va perromagnetizm tabiati. 
2.Yorug’lik nurining tabiati. 
3.Golografiya prinspi va uning qo’llanishi. 
4.Qattiq jismlarda diffuziya xodisasi. 
1. Dia para-va perromagnetizm tabiati.
Dia - para- 
va ferromagnetizm tabiati
 Magnetizm 
Nima
? 
Magnetizm (magnit soʻzidan) — elektr toklarning oʻzaro taʼsiri, toklar 
va magnitlar yoki magnit momentga ega bulgan jismlar orasidagi 
mavjud oʻzaro taʼsir jarayonida sodir buladigan hodisalar. Bu taʼsir 
magnit maydonga bogʻliq. Magnit maydon esa mikrozarralar (elektron, 
proton, neytron) ning elementar magnit maydoni tufayli paydo boʻladi. 

---

Mikrozarralarning magnit maydoni ularning tuzilishiga va maʼlum 
yoʻnalishidagi tartibli harakatiga bogʻliq. 
lektr va magnetizm hodisalarining o'zaro uzviy bog’liqligi, parranda pati va 
Ehayvon junining qahraboga, temir qirindilarining magnitga tortilishi kabi 
oddiy 
fizik jarayonlar orqali
,butun Yevropaning eng yuksak zehn zakovat egalarining 
farazlarida mavjud edi. Ilmiy adabiyotlarda po’lat ignaning elektr uchqunlari bilan 
magnitlanib qolganligi hamda, kompas magnit strelkasining chaqmoq ta’sirida 
magnit xususiyatidan mosuvo bo'lganligi haqida faktlar allaqachon mavjud edi. 
Galvanizm bo’yicha risolasida (1804 yil) Aldini, Volt ustuni tufayli magnitlanib 
qolgan po’lat 
igna haqida
, Romanozi esa, magnit strelkasining Volt ustuni ta’sirida 
magnitsizlanib qolganligi haqida yozgan edi. Lekin, bu faktlarning barchasi 
tasodifiy kuzatuvlar shaklida bo’lib, ular umumlashtirilmagan va mufassal 
yoritilmagan edi.
Orbital 
mexanik momentni aniqlash

Yerning magnetiklik xususiyati

Har bir jism maʼlum miqdorda magnit xususiyatiga ega. Shuning uchun 
jismlarning magnit xususiyatlarini urganishda magnetiklar degan tushuncha 
kiritilgan. Yer, Quyosh va yulduzlar ham magnit xususiyatiga ega
(q. Yer 
magnitizmi
). Magnit maydon kosmik fazoda ham mavjudligini kosmik 
zaryadli zarralarning harakatida koʻrish mumkin. Magnetizm hodisalarining 
kosmik fazodan mikrozarralargacha taalluqli boʻlishi ularning fan va mexnikadagi 
ahamiyatining nihoyatda kattaligini bildiradi. Jismlarning magnit xususiyatlari 
Magnetizmga ega atomlarning tabiati va ular oʻrtasidagi oʻzaro taʼsir harakteri 
bilan aniqlanadi. Odatda, jismlar Magnetizmi elektron vayadro Magnetizmlaridan 
farqqiladi. Magnetizm orbital va spin Magnetizmga boʻlinadi. Kimyoviy 
elementlarning Mendeleyev davriy sistemasipa joylashishidan ularning magnit 
xususiyatlarini aniqlash mumkin. Mas, inert gazlarning atom elektron 
qobiqlarining magnit qismlari yoʻq, chunki elektron qobiqning orbital va spin 
magnit momentlarining yigʻindisi nolga teng . Ishqoriy metallarda atom, elektron 
orbital momenti nolga teng boʻlgani uchun, ularning magnit qiymati valent 
elektronning spin momenti qiymatiga teng .
Magnetiklik xususiyatiga ega bo’lgan moddalar o’zaro di va para magnetiklik 
xususiyatiga ega bo’lishadi. Bu esa ularning magnatikligidan dalolat beradi.
Moddalarning 
magnit maydoni

Tokning magnit maydoni

Hozirgi kunda, har 
qanday maktab laboratoriyasida
, o’rtasidagi teshikdan elektr 
simi o’tgan karton qog’ozga temir qirindilarini sochib, «elektr qarama qarshiligi 

---

uyurmasi» hodisasini 
namoyish qilish orqali
, oddiy maktab o’quvchisi ham Ersted 
tajribasini oson takrorlashi mumkin. Lekin, Erstedgacha bo'lgan hamda, Erstedning 
o’zi faoliyat yuritgan davrda bu narsaning mohiyatiga erishish oson bo’lmagan. 
Ersteddan avval ham, elektr tokining magnit xususiyatlarini aniqlashga urinishlar 
ko’plab bo'lgan. Masalan, 
rus fizigi Petrov
, batareya qutblarini temir va po’lat 
plastinalari bilan ulab, tokning magnit xususiyatini «tutib olmoqchi» bo’lgan. 
Petrov o’zining tajriba xonasida bir necha kunlab vaqt o’tkazib, biroq aniq natijaga 
erisha olmagan. Shuningdek boshqa usul va vositalar bilan mazkur hodisani 
aniqlashga urinishlar haqida ma’lumotlar bor, biroq, elektr tokining magnit 
xususiyatlarini birinchi bo’lib to’liq o’rganib chiqqan va batafsil ilmiy tahlil 
yordamida yoritib bergan olim bu baribir Ersted bo’ldi.
- Stoletov 
qiyshiqligi diagrammasi

2.Yorug’lik nurining tabiati.