Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti telekommunikatsiya fakulteti

Shaxs xususiyatlarini o‘rganish metodikalari. (R.Kettel, Ayzenk testlari)



3.1-rasm. SHaxsning rivojlanishida muhitning o`rni.

Shaxsni tadqiq etish metodlari:

1. Tashkiliy metodlar - qiyosiy, longityud va majmua metodlari
2. Tajriba metodlari - kuzatish va o‘zini kuzatish (introspeksiya), tajriba metodlari (laboratoriya, tabiiy, shakllantiruvchi), psixologik tashhislash metodlari (testlar, anketalar, so‘rovnomalar, sotsiometriya, suhbat, intervyu), faoliyat mahsuli tahlili (xronometriya, kasbiy ta’riflar, mahsulot va bajarilgan ishlarni baholash va boshqalar), tarjimai hol va egizaklar metodlarini o‘z ichiga oladi
3. Maʼlumotlarni qayta ishlab chiqarish metodlari - miqdoriy (statistika) va sifat (materialni guruhlarga ajratish, tahlil) metodlari kiradi.
4. Izohlash metodlari - turli xildagi irsiy (materilning rivojlanishdagi alohida davrlar, bosqichlar, xavfli vaziyatlar va boshqalarni ajratib ko‘rsatgan holda tahlili) va tarkibiy (psixika barcha xususiyatlarining tuzilishlari o‘rtasidagi aloqani o‘rnatish) metodlar kiradi.

3.2-rasm. SHaxsning shakllamishi.


Shaxsni oʻrganishda tizimlilik prinsipi darajalari,komponentlar
va tuzilma xosil qilish mexanizmlari

Shaxsni oʻrganishda tizimlilik prinsipi quyidagi tadqiqot yo`nalishlarini belgilaydi:

1. Shaxs murakkab o`rganish tizimiga egaki, uning tashkil etuvchilarning murakkab xususiyatlari darajasiga ko`ra birlashtirish va tashkllashtirish orqali o`rganilayotgan sistemaning darajasini va uning lohida jihatlarini ajratishga imkon beradi.
2. Prinsip va tizimnitashkil qiluvchi mexanizmlarni bir butunlikda yoritish. Masalan, motivning maqsadga aylanishi mexanizmi, ko`pgina xilma xil aloqalarni ta’minlash mexanizmi, siqib chiqarish va qarshilik ko`rsatish mexanizmi va boshqalar.

3.3-rasm. SHaxsning rivojlanishi.

Masalan, rus olimi K.K.Platonov individuallikni 4 darajasini ajratib ko`rsatadi:

1. Shaxsning yo`nalganligi va axloqiy sifatlarni mujassamlashtirganlik darajasi;
2. Bilim, ko`nikma va malakalarni mujassamlashtirganlik darajasi;
3. Alohida psixik jarayonlarning kechishini ifodalovchi individual xususiyatlarni mujassamlashtirganlik darajasi;
4. Jinsiy hamda yosh xususiyatlari, temperamentni mujassamlashtirganlik darajasi.