Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg‘ona filiali universiteti kompyuter injiniringi(KI) kafedrasi

SITlarini qurishning turli yondashuvlari. SITlarini qurishning turli 
yondashuvlari oldin ham bo’lgan va hozirgi vaqtda ham mavjud. Shuni ta’kidlash 
joizki, SIni to’liq quradigan tizimlar oldin ham bo’lmagan va hozirgi davrda ham 
mavjud emas. Shuning uchun SIni qurishdagi yondashuvlarning qaysi biri to’g’ri va 
qaysi biri noto’g’ri ekanligini aniq aytish qiyin masalaligicha qolmoqda. 
SITlarini qurishning quyidagi mavjud yondashuvlarini keltiramiz: 
1) Mantiqiy yondashuv. Mantiqiy model uchun asos sifatida Bul algebrasi 
xizmat qiladi. Bul algebrasining rivojlanishi predmet belgilar, ular orasidagi 
munosabatlar, mavjudlik va ixtiyoriylik kvantorlarini o’z ishiga olgan predikatlar 
Insonlar o’yini 
Kompyuterli o’yinlar 
Tabiiy-tilli 
dasturlar 
Matnlarni tuzish 
Musiqali 
dasturlar 
Intellektual masalalarni eshuvchi dasturlar 
Rаsm(manzara)li va grafika(chiziq, yozuv)li asarlarni yaratish 

Badiiy matnlar 

Sheriy matnlar 

Qat’iy sxemali o’yinlar 

Senariyli o’yinlar 

Pereborli o’yinlar

Topologik o’yinlar

Stoxastik o’yinlar
Kuylash uslubini imitatsiya 
qilish 
Musiqiy asarlarni tahlil qilish 
Musiqiy asarlarni tuzish 
Avtomatik rafеrentlash 
Mashinali tarjima 
O’yinli dasturlar 

---

mantiqi hisobiga kengaydi. SIning har bir tizimining ishlashi asosan mantiqiy 
qoidalarga asoslangan. Bunga misol sifatida teoremalarni isbotlashni keltirish 
mumkin. Teoremalarni isbotlashda boshlang’ich ma’lumotlar aksiomalar sifatida 
ma’lumotlar bazasida, ular orasidagi munosabatlar mantiqiy xulosalash qoidalari 
sifatida saqlanadi. Bundan tashqari, har bir mashinada maqsadlarni generatsiy qilish 
bloki mavjud bo’ladi va xulosalash tizimi ushbu maqsadlarni teoremalar ko’rinishda 
isbotlaydi. 
1.9-rasm. Intellektual tizimlarning asboblar vositalari 
2) Strukturali yondashuvda inson miyasining tuzilishini modellashtirish 
asosida SIni qurish masalalari qaraladi. Bunday modelni qurishga misol sifatida 
Rozenblatt perseptronini, xatoliklarni teskari tarqalishiga asoslangan NTlar, Hopfild 
NTlar va stoxastik NTlarini keltirish mumkin. Shuningdek, NTlar timsollarni tanib 
olish masalalarida ham keng miqyosda qo’llanilmoqda. 
3) Evolyutsion yondashuvda SIni qurish masalalarida asosiy e’tibor 
boshlang’ich modellar va qoidalarni qurishga qaratiladi va undan keyin ular asosida 
SIni qurish evolyutsiyali (uzluksiz rivojlanish) shaklda rivojlanadi. Bu rivojlanish 
turli tipdagi usullarni o’z ichiga oluvchi yangi modellarni qo’llash bilan amalga 
oshiriladi. Masalan, NTlar modeli, mantiqiy qoidalar nabori va boshqa ixtiyoriy