Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

FM-8 signallar. Modulyator kirishiga beriladigan axborot 
bitlari oqimini keyin FM-8, FM-16 va h.k. signallarni hosil qilish 
bilan 3 tadan, 4 tadan bitlarli guruhlarga bo‘lish mumkin. 1.39-rasmda 
FM-8 radiosignal uchun signallar turkumi tasvirlangan. 
1.39- rasm. FM-8 radiosignal uchun signallar turkumi 
Bu modulyatsiyalash usuli uchun boshlang‘ich fazalari 
modulyatsiyalanmagan tashuvchi tebranish oniy fazasidan 45°ga 
karrali bo‘lgan burchakka farqlanadigan sakkizta kanallar simvollariga 
ega bo‘lish zarur. Agar barcha kanallar simvollarining amplitudlari bir 
xil bo‘lsa, u holda signallar nuqtalari aylana bo‘ylab joylashadi. Bu 
simvollar kompleks amplitudalarining mavhum va haqiqiy qismlarining 
bo‘lishi mumkin qiymatlari bunda quyidagi ko‘plikdan qiymatlarni 
qabul qiladigan I va Q koeffitsientlarga proporsional bo‘ladi: 
.
2
2
,
1
,
0
,
1
,
2
2










(1.9) 
Haqiqiy qism
 
Маvhum 
qism
 
Mavhum qism
 
Haqiqiy qism
 

---

64 
Signallar turkumlari va axborot bitlari uchliklari orasida moslikni 
o‘rnatish oson emas hisoblanadi. Bu jarayon odatda signalli kodlash 
deyiladi. 1.2-jadvalda bunday moslikka misol keltirilgan bo‘lib, u 
bo‘lishi mumkin, lekin eng yaxshi hisoblanmaydi, chunki eng yaxshi 
moslikni 
o‘rnatilishi 
uchun 
dastlab 
bunday 
signalni 
demodulyatsiyalanishi usulini halaqitlarning mavjudligiga aniqlash, 
keyin esa bitta kanal simvolini qabul qilish yoki bitta axborot bitini 
qabul qilishda xatolik ehtimolligini hisoblash zarur.
1.2- jadval
Signalli kodlada moslikning o‘rnatilishi 
FM-8da 
boshlang‘ich 
fazaning 
qiymati 
Koeffitsientlar qiymatlari 
Uchta axborot 
simvollaridan 
(bitlaridan) 
guruhlar 
I 
Q 
0° 
1 
0 
011 
+ 45° 
2
/
2
2
/
2
001 
+ 90° 
0 
1 
000 
+ 135° 
2
/
2

2
/
2
100 
+ 180° 
– 1 
0 
101 
– 135° 
2
/
2
2
/
2

111 
– 90° 
0 
– 1 
110 
– 45° 
2
/
2

2
/
2

010 
1.40- rasmda FM-8 radiosignalni shakllantirish qurilmasining 
funksional sxemasi tasvirlangan bo‘lib, bu yerda asosiy oldin ko‘rib 
chiqilgan 
modulyatorlar 
qurilmalariga 
o‘xshash 
qurilmalar 
hisoblanadi.
1.40- rasm. FM-8 radiosignallarni shakllantirish qurilmasining
funksional sxemasi 
Ma’lumotlar 
demulti- 
pleksori
 
Impulsni 
kengaytirgich
 
Тranskoder
 
RAO’
 
RAO’
 

---

65 
Demultipleksor T
s
davomiylikdagi kirish axborot bitlari oqimini 
uchta nim ketma-ketliklarga taqsimlaydi, kechiktirish elementlari bu 
nim ketma-ketliklarni tekislaydi, kengaytirgichlar har bir simvolning 
davomiyligini kanal simvoli davomiyligini T
ks
= 3T
s
qiymatigacha 
oshiradi. Signalli kodlash bu holda FM-8 radiosignal kompleks 
og‘masining sinfaz va kvadraturali komponentlari qiymatlarini 
hisoblashga keltiriladi. Bu operatsiya signallar koderi orqali bajariladi, 
uning tarkibiga L-bitli so‘zlarli ikkita raqamli chiqishlarga ega bo‘lgan 
transkoder kiradi, L-bitli so‘zlar RAO‘da ko‘plikdan talab qilinadigan 
qiymatlarli analog qiymatlarga o‘zgartiriladi.