Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

Radiouzatish 
sun’iy yo‘ldoshli xizmati televizion va 
radioeshittirish dasturlarini qabul qilish uchun mo‘ljallangan va 
televizion uzatish (BTU) sun’iy yo‘ldoshli televizion uzatish va 
bevosita sun’iy yo‘ldoshli televizion uzatish tizimlarining asosiy 
xizmati hisoblandi.
Hozirgi vaqtda butun teleradiouzatish tizimi geostatsionar 
orbitadagi sun’iy yo‘ldoshlar asosida qurilmoqda. Tizimga asosiy 
talab xizmat ko‘rsatiladigan hududlarni butunlay qamrab olish bo‘lgan 
telekommunikatsiyaning bu sohasida SYATning boshqa aloqa 
vositalariga qargandagi afzalliklari eng katta darajada namoyon 
bo‘ladi. 
Teleradioeshittirishni rivojlantirishning muhim yo‘nalishlaridan 
biri buyurtma teledasturlarni sun’iy yo‘ldoshli kanallar bo‘yicha 
translyasiya 
qilish 
va 
teleko‘rsatuvlar jarayonida interaktiv 
almashinuv 
imkoniyatlarini 
taqdim 
etish 
yo‘li 
bilan 
foydalanuvchilarning individual so‘rovlarini qondirishga imkon 
beradigan interaktiv televidenie hisoblanadi. Bu holda foydalanuvchi 
ma’lumotlarni uzatish passiv iste’molchisidan dasturning aktiv 
qatnashuvchisiga aylanadi.
Yana bir istiqbolli yo‘nalish bu radiokanallar bo‘yicha televizion 
tasvirlarni 30 Mbit/sgacha va Internet ma’lumotlarni 400 kbit/sgacha 
tezliklarda uzatishga imkon beradigan kompyuterga bevosita sun’iy 
yo‘ldoshli uzatish (Direct PC xizmati) hisoblanadi. 

---

142 
VSAT 
Hozirgi vaqtda geostatsionar KAlar asosida korporativ sun’iy 
yo‘ldoshli tarmoqlarni qurish uchun VSAT (Very Small Aperture 
Terminal) deyiladigan kichik stansiyalar ishlatilmoqda, dunyoda 
ulardan hozirgi vaqtda 250 mingtadan ortiq. VSAT tarmoqlari 
geografik olisdagi foydalanuvchilarni yagona raqamli aloqa 
tarmog‘iga birlashtiradi. Lekin global SYATdan farqli ravishda VSAT 
tarmoqlarining xizmat ko‘rsatish zonasi tor parsial zonalarga 
ajratilgan bo‘lib, ulardan har biriga bitta tor nur bilan xizmat 
ko‘rsatiladi [17]. 
Bort komplekslarining zamonaviy energetik ko‘rsatkichlarida 
VSAT-stansiyalar uncha katta bo‘lmasligi, ularning antennalarini 
o‘lchamlari esa 0,5 - 0,6 metrlar (Ka-diapazon) va 1 - 1,5 metrlarni 
(Ku-diapazon) tashkil etadi. Bunday terminallar foydalanuvchilarning 
ish joylari yaqinida joylashtirilishi mumkin. 0,5 metrdan kam 
diametrli antennali yer usti stansiyalari USAT (Ultra Small Aperture 
Terminal) deyiladi.