Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

Fazaviy manipulyatsiyalash. Zamonaviy raqamli mobil 
radioaloqa tizimlarida M-lik fazaviy manipulyatsiyalash (ikkilik,
4-sathli va h.k.) tizimlari qo‘llaniladi. 
Fazaviy modulyatsiyalashda radiosignal fazasining oniy 
qiymati 
modulyatsiyalanmagan 
tashuvchi 
tebranish 
fazasidan 
modulyatsiyalovchi signal oniy qiymatiga bog‘liq bo‘lgan qiymatga 
og‘adi: 
s[t, u(t)] = A∙cos{2nf
0 
t + φ[u(t)]} = Re[A∙exp{jφ[u(t)]} exp{j2nf
0 
t}] (1.4) 
Bu ifodadan kelib chiqadiki, u(t) modulyatsiyalovchi signalda bo‘lgan 
uzatiladigan ma’lumotlar s[t, u(t)] uzatiladigan signalning kompleks 
og‘masiga kodlangan: 
 
Á(t) = A∙exp{jφ [u(t)]} (1.5) 
Kompleks og‘ma tushunchasi raqamli aloqa ham nazariyasi, ham 
texnikasi uchun juda muhim hisoblanadi va sezilarli rolni o‘ynaydi. 
Raqamli 
fazaviy 
modulyatsiyalashda 
tashuvchi 
modulyatsiyalanmagan tashuvchi tebranish joriy fazasidan turli 
qiymatlar yakuniy soniga farq qilishi mumkin. Ikkilik fazaviy 
manipulyatsiyalashda (FM-2) bunday qiymtlar sifatida odatda 0° va 
180° tanlanadi. Zamonaviy aloqa tizimlarida ko‘pincha bitta kanal 
simvolida uzatiladigan ma’lumotlarning birdaniga bir necha bitlarini 
taqdim etish uchun fazaviy burchaklarning katta to‘plami ishlatiladi. 
Masalan, ikkita bitlardan bo‘lishi mumkin ketma-ketliklar qiymatlarini 
taqdim etish uchun to‘rtta turli xil 45°, 135°, – 45°, –135° fazaviy 

---

51 
burchaklar ishlatilishi mumkin (FM-4 tizimi). Uch bitli so‘zning 
bo‘lishi mumkin qiymatlarini to‘rtta bitli so‘zning sakkizta turli 
fazaviy burchaklaridan guruh (FM-8 tizimi) – 16 ta fazaviy 
burchaklardan guruh bilan (FM-16 tizimi) va h.k. taqdim etish 
mumkin.