Muhandislik geologik tadqiqotlar
TOPOGRAFIK XARITALAR. XARITALAR NOMENKLATURASI
Download 6.17 Mb. Pdf ko'rish
|
-qullanma
|
3. TOPOGRAFIK XARITALAR. XARITALAR NOMENKLATURASI.
Har qanday geologik xarita topografik xarita asosida tuziladi. Topografik xarita - bu Yer yuzasinining aniq bir qismini ma’lum masshtabda kichraytirilib qog’ozga tushirilgan tasviridir. Boshqacha qilib aytganda topografik xaritada Yer yuzasining relyefi gorizontallar (izoliniyalar) orqali tasvirlanadi. Topografik xaritalarni tuzishda Yer shari yuzasini gorizontal tekislikka kartografik proeksiyalash usullaridan foydalaniladi (3.1- rasm). Dunyoning ko’p davlatlarida, Shuningdek O’zbekistonda ham proeksiyalashning silindrli Gauss tizimi qabul qilingan. Bunda Yer shari yuzasi boshlang’ich meridiandan (180 0 ) sharqqa qarab har 6 0 da kolonnalar va ekvatordan qutublarga qarab har 4 0 da kengliklar bilan chegaralangan trapesiyalarga bo’linadi. Har bir trapesiya miqyosi 1:1 000 000 bo’ladi. Trapesiya varag’ini kenglik bo’yicha chegaralaydigan parallellar lotin alifbosining A harfidan to W harfigacha, kolonnalar esa Grinvich meredianidan boshlab 1 dan 60 gacha arab tartib raqamlari bilan belgilanadi (3.2-rasm). 3.1.Xaritalar nomenklaturasi. Topografik xaritadan foydalanish qulay bo’lishi uchun, uni kataklarga bo’lish, ya’ni mayda masshtabli xaritani yirik masshtabli xaritalarga bo’lish xaritalarning nomenklatura usulida olib boriladi. Asos sifatida 1:1000000 masshtabli xalqaro xarita varag’i olinadi 1:1 000 000 miqyoli xarita varag’i to’rtga bo’linib 1:500 000, 36 ga bo’linib 1:200 000 va 144 ga bo’linib 1:100 000 miqyosli xarita varaqlari hosil qilinadi (3-rasm). Miqyosi 1:1 000 000 bo’lgan xarita varag’ning nomenklaturasi raqam va harf bilan beriladi. Masalan Toshkent shahri varag’i K-42 bo’ladi. 1:500 000 miqyosli xatarlarda kiril alifbosining bosh harflari (K-42-A), 1:200 000 miqyosi xaritalarda rim raqamlari (K-42-XXIII), 1:100 000 miqyosli xaritalarda esa arab raqamlari (K-42-144) qo’llaniladi. 21 3.1-rasm. Asosiy kartografik proeksiyalash usullari. Normal proeksiyalar: I-azimutli, II-silindrli, III-konusli, IV-1:1 000 000 miqyosli Gaus proeksiyasi, V-tekislikdagi kolonna Download 6.17 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|