Muhandislik texnologiyalari” fakulteti “sanoat iqtisodiyoti va menejmenti” kafedrasi

Mehnatning erkinligi va ixtiyoriyligi – umuman, respublika bo‘yicha mehnat bozori shakllanishining asosiy sharoiti yoxud shartidir. Shu bilan bir qatorda,
mehnat bozorining shakllanishiga bevosita ta’sir koʻrsatayotgan bir qator iqtisodiy, ijtimoiy, demografik, tabiiyiqlimiy va huquqiy shart-sharoitlar mavjudki, ularni biz quyida batafsilroq koʻrib chiqamiz.
Mehnat bozorining vujudga kelishi ishchi kuchiga talab va taklif oʻrtasidagi muvozanatga erishish uchun oʻzaro raqobat qilishga tayyor erkin va teng huquqli sheriklarning iqtisodiy munosabatlarda boʻlishlarini taqozo etadi. Bozorda yollanma xodim va ish beruvchi shaxsiy erkinlik va iqtisodiy zaruriyat nuqtayi nazaridan oʻzaro bog‘langan hamda bir-birlariga qaram boʻlsalar ham bir-birlariga qarshi turadilar.
Bilishimiz kerakki bozor iqtisodiyoti sharoitidamehnat bozorini vujudga kelishi naqadar muhim ahamiyatga ega ekanligini. Mehnat bozori bozor xo’jaligi tizimida yetakchi o’rin tutib, uni yuqori darajada tashkil etmasdan turib iqtisodiyotning samarali amal qilishiga erishib bo’lmaydi. Bozor iqtisodiyoti tizimida ishchi kuchi bozorining roli u bajaradigan ikkita vazifa orqali bеlgilanadi.
Birinchi vazifasi bеvosita mеhnat jarayonida ishchining ishlab chiqarish vositalari bilan biriktirish mеxanizmi hamda band bo’lmagan ishchi kuchining harakatini samarali tartibga solish bilan bog’liq.
Ikkinchi vazifasi esa yalpi ishchi kuchining sifatini yanada takomillashtirgan holda takror ishlab chiqarish orqali amalga oshiriladi .
O’zbеkistonda ishchi kuchi bandligini oshirish va aholini ijtimoiy himoyalash borasida davlat tomonidan amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida yildan-yilga ish bilan ta’minlanish darajasi o’sib bormoqda.
Ishsizlik va infilyatsiya har bir davlat iqtisodiyotining eng katta muommolaridan biri hisoblanadi buni Philips egrichizig’ida (1.1 chizma) yaqqol ko’rishimiz mumkin. Philips egri chizigi orqali biz mamlakat ishsizlik darajasini aniqlashimiz mumkin hisoblanadi . Philips egri chizig’I Iinfilyatsiya vaishsizlik o’rtasidagi teskari bog’lanishni ifodalaydi agar infilyatsiya qanchalik yuqori bo’lsa ishsizlik shuncha past bo’ladi.