Muhandislik va kompyuter grafikasi” faniga kirish. O‘zdst standartlari

---

1-Amaliy mashg’ulot:
Muhandislik va kompyuter grafikasi” faniga kirish. 
O‘zDST standartlari. 
O’zDST O’zbekiston Respublikasi Davlat standartlari. O’zDST 2.301-2003 – 
chizma chiziqlari. Asosiy yozuv. O’zDST 2.304-2003 – shiriftlar. Harf va 
raqamlarning tuzilishi va ularning yozilishi. Sarvaroqni chizma shriftida yozish. 
O’zDST 2.302-2003 – masshtablar. O’zDST 2.303-2003 – chiziq turlari. 
O’zDST 2.307-2003 – o’lcham qo’yish qoidalari. 
O‘zbekiston davlat standarti. EСКД standarti belgilanishining umumiy 
ko‘rinishi quyidagichadir: (1-rasm) 
1-rasm 
Misol uchun chizmalarga o‘lcham qo‘yish qoidalari bo‘yicha davlat standarti 2-
rasmda ko‘rsatilgandek, ya’ni GOST 2.317-69 tarzida yoziladi. Bunda ishlab 
chiqaruvchi tashkilot tomonidan beriladigan standartning gruppadagi tartib raqami 
bo‘lmaganligi bois u ko‘rsatilmagan. 
2-rasm 
CHIZMA FORMATLARI 
Tomonlarining o‘lchamlari 1189x841mm, yuzasi 1m
2
ga teng bo‘lgan format va bu 
formatning hamda undan keying formatlarning ensiz tomoniga parallel chiziq 

---

o‘tkazib, teng ikkiga bo‘lishdan hosil bo‘lgan formatlar asosiy formatlar deyiladi. 
Quyida ularning o‘lchamlari keltirilgan. 
A0 
A1 
A2 
A3 
A4 
1189x841 
841x594 
594x420 
420x297 
297x210 
Formatlarning tikiladigan tomonidan 20, qolgan tomonlaridan 5mm dan qilib 
xoshiya chiziladi. A4 formatda 20mm masofa faqat 297mm lik tomonda joylashadi. 
СHIZMACHILIK SHRIFTLARI GOST 2.304-81 
Sriftning o‘lchami bosh xarf balandligining millimetrlardagi ifodasiga teng. 
Shriftlar A va B tiplarga bo‘linadi. A tipdagi shriftlarni yozishda bosh xarf
balandligi 14 ga, B tipdagida esa 10 ga bo‘linadi. 
Yodingizda bo‘lsin: raqam va sonlar doimo bosh xarf balandligida yoziladi. 
Standartda 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40; shriftlar bor. 3,5; 5; 7; 10; 
shriftlar tavsiya etiladi. B tipdagidagi bosh harflarning tuzilishi 3-chizmada 
keltirilgan. Bunda har bir katak harf balandligining o‘ndan birini tashkil etadi. 
3-chizma 
Tipik hatolar R, K, M harflarini yozishda ro‘y beradi. Shunuing uchun bu harflarni 
yozishda etiborliroq bo‘ling. Kichik harflar bosh harf balandligining o‘ndan yetti 
qismini ya’ni 7 katakni tashkil etadi (4-chizma). 
. 

---

4-chizma 
3-4-chizmalarda B tipdagi lotin alifbosi 
bosh va kichik harflarining tuzilishi 
keltirilgan bo‘lib, birinchi qatorda o 
harfi asosida yoziladigan va ikkinchi 
qatorda qolgan harflarning tuzilishi 
kataklar asosida ko‘rsatilgan. 5-
chizmada 
harf 
burchaklaridagi 
burilishlar tushuntirilgan. 
5-chizma. 
6-chizma. 
Biz buni tarafdori bo‘lmasakda, ishni osonlashtirish uchun millimetrovka qog‘ozdan 
foydalanish tartibini 6-chizmada ko‘rsatib o‘tdik. 
Shrift yozishdagi tipik xatolar asosan;

A harfining gorizontal chiziqchasi balandligini noto‘g‘ri olishda (yozuv 
pastki chizig‘dan 2,5 katak tepada bo‘lishi kerak) 

So‘zdagti qo‘shni harflar orasidagi intervalni to‘g‘ri ololmaslikda (parallel 
chiziqlar bo‘lganda 2 katak, ba’zi joylarda bir katak va masalan LV yoki A7 
kabi birikmalar kelganda nol katak) 

Bosh harflar o‘rta gorizontal chiziqchasi balandligini noto‘g‘ri olishda 
(B,E,H,F,G harflarida yozuv pastki chizig‘dan 5 katak, P,R harflarida esa 4 
katak tepada). 

Qo‘shni so‘zlar orasidagi intervalni saqlashda (kamida bir harf sigadigan joy 
qolishi kerak, 8 katak). 

---


Bosh harf bo‘lganda T 6 katakni egallaydi, natijada uning vertical chizig‘i 
katakka tushmaydi va har ikki tomondan 2,5 katak tashlab chiziladi. 
7
-c
h
iz
ma
A
so
si
y y
oz
uv
ch
izma
qog‘
ozi
ni
ng
p
as
tk
i o
‘n
g 
bu
rc
ha
gi
da, 
ho
sh
iy
a c
hi
zi
g‘i
ga 
qa
dal
ga
n h
ol
da c
hi
zi
la
di
. A
so
si
y 
yo
zu
vn
in
g 
o‘
lc
ham
la
ri
va 
to
‘l
di
ri
sh
n
am
un
as
i 5
-c
h
izma
d
a 
k
el
ti
ri
lg
an
. 

---