Muhandislik va kompyuter grafikasi

1.11-rasm.

Chizmada sfera diametri yoki radiusi o’lchamni ko’rsatish uchun uning o’lcham soni oldiga mos ravishda Ø belgi yoki R harfi qo’yiladi (1.12 rasm). Chizmada sferani boshqa aylanish sirtlardan ajratish qiyin bo’lsa, u holda o’lcham oldiga ‘Sfera’ so’zi yoziladi (1.13 rasm).

1.12-rasm. 1.13-rasm.

Radiuslarning o'lchamlari. Radius o’lchami soni oldiga R bosh harfi qo’yib yoziladi. Agar aylana yoyi markazi o’rnini aniqlovchi o’lchamlarni ko’rsatish talab qilinsa, u holda radiusning o’lcham chizig’ini markazgacha yetkazmasdan va markazni siljitib chizish ham mumkin. Radius olchamlari kata bo’lgan holda markazni aylana yoyiga yaqinlashtirib, radius o’lchami chizig’i burchaklari 90^o ga teng bo’lgan siniq chiziq bilan chiziladi (1.14-rasm).
Chizmada bir markazdan o’tkazilgan istalgan ikki o’lcham radiuslari birta to’g’ri chiziqda yotmasligi lozim. Tashqi va ichki yumaloqlash radiuslarining o’lchamlari 1.15-rasmda ko’rsatilgan.

1.14-rasm

1.15-rasm
Kvadratining shartli belgilari □ faqat tasvir kvadrat shakli haqida to'liq tasavvurga ega bo'lmagan hollarda qo'llaniladi. Kvadrat belgisining o’lchami 5/7 balandligiga teng (1.16-rasm).

1.16-rasm

Konuslikni ifodalovchi o’lcham soni oldiga uchi konus uchi tomon yonalgan belgi qo’yiladi. (1.17-rasm).
Qiyalikning o’lcham soni oldiga  belgisi qo’yiladi, bunda uning uchi qiyalik tomonga yo’nalgan bo’ladi. (1.18-rasm).

1.17-rasm 1.18-rasm

Mustahkamlash uchun savollar

1. 
   KHYT Davlat standarti nima?
   
2. 
   Chizilgan rasmlarni bajarish uchun zarur bo'lgan asbob va materiallarni nomlang. Siz nomlagan vositalarning har biri nima uchun ishlatilishini tushuntiring?
   
3. 
   Qanday format turlari bor?
   
4. 
   Qaysi asosiy formatlarni bilasiz?
   
5. 
   Chizmalar yasashda ishlatiladigan chiziqlarning asosiy turlari qanday?
   
6. 
   Chizilgan shriftda harflar va raqamlarning qiyaligi qanday burchakka teng?
   
7. 
   Format chegarasidan qancha masofada hoshiya chiziqlari chiziladi?
   
8. 
   Asosiy yozuv chizmada qanday joylashgan? Uning umumiy o'lchamlarini nomlang.
   
9. 
   Masshtab nima?
   
10. 
    Yozuvlar nimani anglatadi: 1: 5; 1: 1; 10: 1?
    
11. 
    Chizmalarda chiziqli o'lchamlar qaysi birliklarda ko'rsatilgan? Burchak o'lchamlari?
    
12. 
    Tasvir konturi va o'lcham chizig'i orasidagi masofa qancha?