Mühazirələr konspekti

§ Kodların müqayisəsi qurğuları – rəqəmli komparatorlar
Komparatorlar iki kodu müqayisə edən qurğular olub, ingilis dilindən “compare” sözündən götürülmüş və mənası müqayisə etmək deməkdir. Bu elementlər olmadan rəqəmsal qurğularda idarəetmə funksiyasını yerinə yetirmək mümkün deyil.

Ən sadə komparator birdərəcəli ikilik komparatordur.
Komparator sxemlərini öyrənmək üçün birdərəcəli ikilik komparator sxeminə nəzər salaq. Sxemi qurmaq üçün ilk öncə onun alqoritmini qurmaq lazımdır:






Alqoritm qurulduqdan sonra birdərəcəli ikilik komparator sxemini aşağıdakı kimi qurmaq olar:

Komparatorun işarəsi isə aşağıdakı kimidir.

Çoxdərəcəli komparatorlar qurularkən aşağıdakı alqoritmdən istifadə olunur:
1. Əgər olarsa, onda

2. Əgər olarsa, onda olduqda

olar.
Çoxdərəcəli komparatorlar qurularkən bərabərlik şərtini yoxlayan sxem ayrıca qurulur, bundan sonra böyükdür şərtini və ya kiçikdir şərtini yoxlayan sxemlərdən biri qurulur və nəticə emal edilərək üçüncü çıxış əldə edilir. Məsələn, və verilmişdir. Onda bərabərlik şərtini yoxlayan sxem aşağıdkı kimi olar:

İki müqayisə edilən kodu böyükdür şərtinə görə yoxlamaq üçün əvvəlcə böyük bit dərəcələri müqayisə olunur.

olarsa, onda olar.
olarsa, onda sonrakı bit dərəcəsi yoxlanılır:
olarsa, onda olar və s.
B una əsasən böyükdür şərtini yoxlayan sxemi aşağıdakı kimi göstərmək olar; alınan sxemi əvvəlki sxemlə birləşdirsək onda bütünlükdə çoxdərəcəli komparator sxemini əldə etmiş olarıq:

Komparatorun mikrosxemi isə aşağıdakı kimidir:

§ Rəqəmli kommutatorlar – multipleksorlar və demultipleksorlar
Rəqəmli kommutatorlar rəqəm siqnallarını kommutasiya etmək üçün istifadə edilir və onlar məntiq elementlərində qurulur. Bunlar kodla idarə edilən və kanalları rəqəm siqnallarını ötürmək üçün nəzərdə tutulan açarlardır.
Kommutatorlar içərisində ən geniş yayılanları multipleksorlar və demultipleksorlardır.