Mühazirələr konspekti

§ Siqnal formaşaldırıcıları və impuls generatorları.
İstənilən rəqəmli və ya analoq qurğu özünün tərkibində müəyyən təyinatlı siqnal formalaşdırıcılarına və impuls generatorlarına malik olurlar. Adətən rəqəmsal qurğuları idarə etmək üçün tək siqnaldan istifadə olunur.

Ən sadə halda belə siqnal formalaşdırıcıları kimi kontaktların açılıb – qapanması ilə idarə olunan açarlar istifadə olunur. Burada çıxışda alınan siqnal qığılcım effektli olub aşağıdakı formaya malikdır:

B u effektin qarşısını almaq üçün ən ideal variant aşağıdakı sxemlərdir:

Bəzi hallarda tək siqnal hasil etmək üçün aşağıdakı sxemlərdən istifadə olunur:

Müasir texnologiyalarda tələb olunan müddətli impuls siqnalları formalaşdırmaq üçün RC dövrələrindən istifadə olunur:

Bir çox hallarda tələb olunan siqnal forması impulslar ardıcıllığı şəklində olur. Bu cür siqnallar hasil etmək üçün aşağıdakı sxemlərdən istifadə olunur:

Burada NOT elementlərinin ardıcıllığı özünü gecikdirmə müddəti kimi aparır

Bununla da sxem simmetrik impuls generatoru kimi işləyir. Sadə generator sxemləri RC dövrələri üzərində qurulur. Bunlar NAND və NOR məntiq elementlərində qurula bilərlər. Belə bir generator sxemi aşağıdakı kimi göstərilə bilər:

Komputer sistemlərində, daha böyük dəqiqlik tələb olunan sistemlərdə isə kvars generatorlardan istifadə olunur. Bu halda yuxarıda göstərilmiş sxemdə kondensator əvəzinə kvarsdan istifadə edilir.

Bir çox hallarda prosesləri idarə etmək üçün eyni siqnal mənbəyindən formalaşan parafaz, yəni fazaya görə sürüşmüş siqnallardan istifadə olunur. Bu siqnalı əldə etmək üçün aşağıdakı sxemlərdən istifadə olunur:
Burada sürüşdürmə registerlərindən (baxılan misalda sağa sürüşdürmə registeri) istifadə oluna bilər.


§ Analoq – rəqəm çeviriciləri (ARÇ)
Analoq – rəqəm çeviriciləri girişlərinə verilən analoq siqnalı, yəni gərginlik və cərəyanı rəqəm koduna (siqnallarına) çevirən qurğulardır.Analoq – rəqəm çeviriciləri iş prinsiplərinə görə əslində 2 qrupa bölünür:

1. 
   Zamana görə dikretləşdirmə prinsipində işləyən çeviricilər;
   
2. 
   Səviyyəyə görə kvantlama prinsipində işləyən çeviricilər.
   

ARÇ – də xəta çeviricinin çıxış kodunun kiçik dərəcəsinin qiyməti ilə xarakterizə olunur:

ARÇ – nin digər göstəricisi onun cəld işləmə qabiliyyətidir. Bugöstərici giriş siqnalının çıxış koduna çevrildiyi müddət ilə xarakterizə olunur.

1.