Mühazirələr konspekti

§ İmpuls sayğacları ( ikilik sayğaclar)
(counters)
Sayğaclar rəqəmsal elektron qurğuların tərkibində işlədilən xüsusi sxemlərdir ki, onlar adından da göründüyü kimi sxemlərdə sayma (hesablama) əməliyyatlarını yerinə yetirirlər.
Sayğacın əsas göstəricisi onun sayma əmsalıdır:

Burada n – sayğacın dərəcəsidir (mərtəbəsidir) və sayğacın tərkibində olan ikitaktlı triggerlərin sayını göstərir.
Sayma üsuluna görə sayğaclar 3 qrupa bölünür:
1. Toplama rejimli sayğaclar (up counters)
2. Çıxma rejimli sayğaclar (down counters)
3. Reversiv sayğaclar (up – down counters)
İnformasiyanın dərəcələr arasında ötürülməsi üsuluna görə sayğacların 2 növü vardır:
1.Ardıcıl ötürməli (asinxron sayğaclar)
2. Paralel ötürməli (sinxron sayğaclar)
Sayğacın digər göstəricisi isə sayma tezliyidir. Burada asinxron sayğaclar üçün


Sinxron sayğaclar üçün isə

1. Ardıcıl ötürməli toplama rejimli ikilik sayğac.

Bu sayğacın iş prinsipini öyrənmək üçün T – triggerdə qurulmuş 4 dərəcəli sayğac sxeminə baxaq. Sayğac qurularkən triggerlərin R giriçləri qısa qapadılır və sayğac “0” – a gətirilir. Sxem aşağıdakı kimidir:

Sayğacın işləməsini əks etdirən doğruluq cədvəlinə nəzər salaq. Bu cədvəl 4 dərəcəli sayğac sxeminin işini əks etdirir. Cədvəldən də göründüyü kimi sayğac 16 – a qədər sayır və bundan sonra sayğac sıfırlanır və yenidən saymağa başlayır.

Sayğacın Belnəlxalq standartda işarəsi aşağıdakı kimidir:

2. Ardıcıl ötürməli çıxma rejimli sayğac.

Çıxma rejimli sayğaclar geriyə sayma əməliyyatını yerinə yetirir. Bu sayğacların iş prinsipini öyrənmək üçün T – trigger üzərində qurulmuş 4 dərəcəli sayğac sxeminə nəzər salaq. Belə bir sxem aşağıdakı kimidir:
Ç ıxma rejimli sayğacın işini əks etdirən doğruluq cədvəlinə baxaq.