Mundarij a kirish I. Nazariy qism

2.1.1-rasm. Bo`kish kinetikasini o`rganish asbobi.
1
1. O`lchov probirkasi.

2. Polimer bo`lagi.

2
2.1.2-rasm. Bo`kish kinetikasini o`rganish asbobi.
ketmasligini ta`minlaydi. α<sub>max</sub> 1g namunaning eng ko`p yutgan suyuqlik miqdoridir.

Maksimal bo`kish darajasini uzoq vaqt sarflamay ham topish mumkin. Buning uchun grafik usuldan foydalaniladi (2.1.5-rasm).

Talaba bilisshi kerak.
Chekli bo’kish tikilgan polimerlarga xos bo’lib, bunda polimer erimaydi. Cheksiz bo’kish erish bilan tamom bo’luvchi bo’kishdir.
Bo’kish jarayonining tezligini o’lchash uchun kserogel yoki to’rsimon polimer na’munasining massasi yoki xajmi o’zgarishi o’lchanadi. polimerni massasi yoki xajmini ortishi orqali 1g. polimer bo’kkanda qancha suyuqlik yutilganligi topiladi, u esa bo’kish darajasi (bo’kish koeffitsienti) deyiladi va α-xarfi bilan belgilanadi. Agar kserogel’ yoki polimerning bo’kishga qadar massasini (m₀) yoki xajmini (V₀) bo’lsa, bo’kkandan keyingi massasini (m) yoki xajmini (V) desak, bo’kish darajasi quyidagicha topiladi:
yoki
Bo’kish jarayoni, ko’pincha issiqlik chiqishi bilan boradi, ya`ni ekzotermik jarayondir. Masalan, 20<sup>0</sup> S da 1 g. jelatina suvda bo’ktirilsa 23,85 joul’ (32,35 kal.), 1g. kraxmal bo’ktirilsa 27,61 joul’ (28,06 kal.) issiqlik chiqadi. Bo’kish issiqligi quyidagicha topiladi:
Q = q + (- q<sub>1</sub>)
Bu erda, Q-bo’kish issiqligi, q –sol’vatlanish issiqligi, q<sub>1</sub> – qattiq jism strukturalarining parchalanish issiqligi (bu jarayon vaqtida issiqlik yutilgani uchun q<sub>1</sub> oldiga minus ishorasi qo’yiladi).
Polimer yoki kserogelni bo’kish jarayonining tezligi ma`lum vaqt birligida bo’kish darajasining o’zgarishi bilan ifodalanib, birinchi tartibli reaktsiya tezligi tenglamaga mos keladi:
(2.1.3)
Bu erda K- bo’kish jarayonining tezlik doimiysi (polimer, erituvchi tabiatiga, hamda xaroratga bog’liq), α_{max –} maksimal bo’kish darajasi, α - ayni vaqtdagi bo’kish darajasi.
(2.1.3)-tenglamani integrallab, quyidagini xosil qilamiz:

yoki (2.1.4)

(2.1.4) – tenglama orqali bo’kish jarayonining tezlik domiysini xisoblab topish mumkin.

Bo’kish tezligi uchun berilgan (2.1.3) tenglamani grafik usulda ham xisoblab chiqish mumkin.

α
dα₃

dα₂

dα₁