Mundarija Buyrak va qon tizimi kasalliklari

Davosi. Qandli diabet organizmda insulin yetishmaligiga bog’liq bo’lganligi sababli davolash organizmga insulin yuborishga asoslangan. Kasallikning yengil darajasida insulin qo’llanilguncha diyetaterapiya o’tkaziladi. Diyetani diabetning boshqa darajalarida (o’rta va og’ir darajasida) ham tayinlanadi. Qandli diabetda diyetaning sutkalik energetik qiynatini quyidagicha aniqlanadi. Kunduzgi ovqat ratsioni nergiya qimmatini ish harakterga va sarflanadigan energiya hajmiga ko’ra belgilanadi, agar qandli diabert bo’lgan bemor o’rinda yotish rejimida bo’lsa (og’ir formasi, o’rtacha og’irlikdagi biror kasallik, qo’shilib kelgan ayrim hollari) bu holda 1 kg tana massasiga 104.6-104.5 kj zarar bo’ladi. Bemor ishini davom ettirib yurgan yengil formasida o’rtacha og’irlikdagi nagruzkada bo’ladigan shaxs 1 kg tana massasiga tahminan 209.3 kj oladi. Diabetli bemor ratsionida oqsillar, yog’lar, uglevodlar va vitaminlarning fiziologik miqdorlari bo’lishi kerak. Har bir holda 1 kg oqsillar yoki uglevodlar tahminan 16.7 kj 1 gr yog’lar esa o’rta hisobda 37.7 kj berishini nazarda tutib ovqatlanishning energetik qiymati hisoblab chiqariladi. Masalan tana massasi 60 kg bo’lgan qandli diabetning yengil formasi bilan kasallangan bemor o’rtacha og’irlikdagi jismoniy ishni bajaradi. Bir sutkada u 25.104 kj olishi kerak. Bu ratsionda uglevodlar 7531 kj oqsillar 3138 kj, yog’lar 1883 kj (uglevodlar 450 gr, oqsillar tahminan 180 gr va yog’lar 50 gr ni tashkil qiladi.
Diabetning yengil formasida diyetoterapiya bemor ahvolini insulin qo’llanmasdan yaxshilashga yordam beradi.
Insulinni dieta (parxez ovqat ) bilan davolash natija bermagan hollarda tayinlanadi .Insulin bilan davolash taktikasi quyidagicha :3-5 gr glukozani (o’rta hisobda 4gr)o’zlashtirish uchun 1TB insulin zarur deb hisoblanadi.Shunga ko’ra talab etiladigan insulin miqdorini o’zlashtirmagan qand deb ataladigan ,ya’ni siydik bilan ajratiladigan qand miqdorini nazarda tutgan holda hisob qilinadi


Diabetik koma

Diabetik koma qandli diabetning og’ir asorati bo’lib bunda organism keton tanachalari bilan zaharlanadi.Bemorlar dastlab umumiy loxaslik,uyquchanlik,chanqash,ishtaxa yo;qligi,ko’ngil aynishi,qayt qilish,ich qotishi yoki ketishi quloq shang’illashi va bosqalardan shikoyat qiladilar va bo’shashadilar,til quriy boshlaydi.Chaqirilayotgan nafasdan o’tkir atseton hidi anqib turadi.Bu holat koma boshlanayotganidan dalolat beradi.Tegishli davo tadbirlari ko’rilmasa,bir necha kundan so’nh bu holat diabetic komaga aylanadi.Bemor asta-sekin es-xushini yo’qotadi,nafas olishi ham buzilib,qusma tibda nafas ola boshlaydi,teri qizarib tarangligi yo’qoladi,lab va til quriy boshlaydi,arterial bosim pasayadi,tomir urishi pasayadi.Muskullar tonusi pasayadi,ko’z sqqasi yumshayadi,bemor ancha narida bo’lsa ham atseton hidi bemalol kelib turadi.Qonda leykotsitoz kuzatiladi va qand ko’p bo’ladi,Siydik bilan atseton tanachalri ajraladi.Diabetik koma holatidagi bemorga texda teri ostiga 50-100birlik inuin yuboriladi.(juda og’ir hollarda esavenaga yuborish mumkin) Ayni vaqtda gipoglikemiyaning oldini olish maqsadida venaga 40%li glyukoza eritmasidan 20ml inyeksiya qilinadi.Atsidoz holatining oldinini olish maqsadida 2%li soda eritmasidan 1 litrni tomchilab klizma qilinadi.Odatda koma holatida organizmda osh tuzi kamayadi,shuning uchun venaga 10%li osh tuzi eritmasi yuboriladi.Yurak tomir yetishmovchiligi ro’y bersa,kamfora kardiamin beriladi.