Mundarija. Ilk yoshdagi bolalar psixologiyasi

Bolalarni psixologik jixatdan maktabga tayyorgarligi.
Bolaning maktabda muvaffakiyatli ukishi kup jixatdan ularning maktabga tayyorgarlik darajalariga boglik. Bola avvalo maktabga jismoniy jixatdan tayyor bulishi kerak. 6 yoshli bolalarning anatomik-fiziologik rivojlanishi uziga xos tarzda kechadi. Bu yoshda bola organizmi jadal rivojlanadi. Uning ogirligi oyiga 150- 200 gm dan buyi esa 0,5 sm dan kupayadi. 6 yoshli bolalar turli tezliklarda yura oladilar, tez va yengil yugura oladilar. Ular yugurib kelib sakrash, konkida yugurish, changida uchish, suzish singari xarakatlarni xam bemalol bajara oladilar. Musika buyicha mashgulotlarda xam bu yoshdagi bolalar xilma-xil ritmik va plastik xarakatlarni bajaradilar, turli mashklarni xam anik, tez, yengil va chakkon bajara oladilar. Shuningdek, 6-7 yoshli bolalar nerv sistemasini, mustaxkamlash, ularni surunkali kasalliklardan xalos etish, kurish va eshitish ыobiliyatiga aloxida e’tibor berish, shuningdek umurtka pogonasining tugri rivojlanishiga axamiyat berish nixoyatda muxim. Kattalar shu yoshdagi bolalar bilan ish olib borar ekanlar bu yoshdagi bolalar organizmi xali usishini davom ettirayotganligini doimo xisobga olishlari lozim. Masalan, bolani majburan yozishga urgatish xali barmok muskullari tulik rivojlanib bulmaganligi sababli ularga ma’lum darajada zarar keltirishi yoki uning chiroyli yoza olmasligi, uz-uzidan bolani uziga nisbatan ishonchini yoki ukishga nisbatan kizikishini kamayishiga olib kelishi mumkin. Ikkinchi tayyorgarlik bu akliy tayyorgarlikdir. Kupincha akliy tayyorgarlik deganda bolaning ma’lum bir dunyokarashi jonli tabiat, insonlar va ularning mexnatlari xakidagi bilimlari tushuniladi. Ushbu bilimlar maktab beradigan ta’limga asos bulishi mumkin, lekin suz boyligi, ma’lum xatti-xarakatlarni bajara olish layokati bolaning maktabga akliy tayyorgarligining asosiy kursatkichi bula olmaydi. Maktab dasturi bolalardan takkoslay olish, taxlil eta olish, umumlashtira olish, ma’lum bir xulosa chikara olish, shuningdek yetarli darajada rivojlangan bilish jarayonlarini talab etadi. Masalan, 6-7 yoshli bola tabiat xakida ayrim xodisalarnigina emas, balki organizmni tabiat bilan boglikligini va uzaro ta’sirini xam tushunishi va uzlashtirishi mumkin. 6-7 yoshli bolalar akliy rivojlanishning natijasi bulib yukori darajada rivojlangan kurgazmali obrazli tafakkur bilan bola atrof olamdagi predmetlarning asosiy xususiyatlarini va predmetlar orasidagi bogliklikni ajrata oladi. Shuni aloxida ta’kidlab utish lozimki, kurgazmali xarakatli va kurgazmali obrazli tafakkur nafakat 6-7 yoshli bolalar balki kichik maktab yoshidagi ukuvchilar akliy rivojlanishida asosiy funksiyani bajaradi. Bu borada bolada ma’lum bir kunikmalarning tarkib topganligi xam nixoyatda muximdir.