Mundarija kirish adabiyotlar sharxi

Fruktoza topinamburning asosiy tarkibiy qismidir. Uning miqdori terish
vaqtiga qarab o'zgarishi mumkin. Tomir va tugunakdagi biokimyoviy jarayonlar 
natijasida fruktoza inulindan hosil bo'ladi. Fruktoza - dietik shakar, u glyukoza
qatnashgan jarayonlarda qatnashishi mumkin va insulin yetishmayotgan vaqtida 
o'rnini bosishi mumkin.
Fruktozaning empirik formulasi C

6
H

12

0
6

bo'lib, molekulyar massasi 180 

ga teng. Fruktoza tabiatda D-formada keng tarqalgan (meva va sabzavot shakari,

D-arabinoza-geksoza). Fruktoza birnechta tautomer formalarga ega: ochiq keton, 
tsiklik va -D-fruktofuranoza va boshqalar., ular suvli eritmada bir-biriga o'tib
turadi. Fruktoza rezorzin va xlorid kislota bilan qizdirganda qizil bo'yalish 
bo'ladi (Selivanov reaksiyasi), mochevina bilan esa ko'k, barbitur va tiobarbitur
kislotalari bilan qizg'ish ranglar hosil qiladi. Fruktoza miqdoriy aniqlash uning 
rang hosil qilishiga asoslangan [Djanikulova U.B., Axmedova Z.R. 2003].
Fruktoza erkin holda ko'pchilik meva va sabzavotlarda aniqlangan, 

Fruktoza bilan eng boy manba bu pomidorlar, olma, asal (50%) gacha. Fruktoza

o'simlik oligosaxaridlari tarkibiga kiradi, shu jihatdan saxaroza, rafinoza, 
oligosaxaridlardan
staxioza 
va
verbaskozalarni 

ko'rsatishimiz

mumkin.

O'simliklardagi zaxira polisaxarid inulin va bakterial asosli polisaxaridlar lenov

ham fruktoza tutadi. 

---

Fruktoza mevalardan, saxaroza va polisaxaridlarni gidrolizlab olinadi 

(fruktozan,
polifruktozanlardan), 
D-glyukozani
ishqorlar 
ta'sirida
epimerizaziyalab ham fruktoza olingan. Fruktoza muhim oziqa shakar, uning 
shirinligi saxarozaga qaraganda 1,5 marta, glyukozaga qaraganda 3 marta
shirindir. Fruktoza organizm tomonidan yaxshi hazm bo'ladi ayniqsa qandli 
diabet kasallarida foydali. 1,6-difosfat fruktoza dorivor preparati shok holatda va
yurak kasallarida qo'llaniladi. 
Ozgina boshqacharoq holatni tipik ketozali strukturaga ega fruktoza
monosaxaridda ko'ramiz. Fruktoza ikki siklik formuladan (piranoza va furanoza) 
ikkalasini ham hosil qiladi. Suvli eritmada u tautomer aralashmalaridan iborat
bo'lib, bunda 15% gacha β -furanoza formasi mavjud, ko'pgina asiklik forma, 
lekin asosan piranozit, tautomerdir. Kristall holatda β -D-fruktofuranoza
ma'lum. Tabiiy poliasetal gidroksilli hosilalari ko'proq furanoza strukturalidir.