Mundarija kirish; Art terapiya tushunchasi va mohiyati

Oilaviy fotosurat. Ushbu uslub ota-ona yoki bola yoki oilaviy 
munosabatlarni tuzatishda qo`llaniladi, oiladagi ijtimoiy-psixologik 
iqlimning uyg`unlashishiga yordam beradi. 
7. 
Oʻz-oʻzidan paydo boʻlgan fotosurat. Ushbu turdagi 
fototerapiya odamdan aqlni boshqarishni oʻchirishni talab qiladi. Mijozga 
odamlarni, hayvonlarni, tabiatni tasodifiy suratga olishga taklif qilinadi. 
Keyin kadrlar psixolog tomonidan tahlil qilinadi. Suratlarni muhokama 
qilish paytida mijozning oʻziga xos xususiyatlarini taʻkidlash, uning 
shaxsiy tuzatish yoʻnalishlarini aniqlash mumkin. 
8. 
Hayot yoʻli. Texnika mijozning hayotining turli vaqtlarida 

---

131 
ishtirok etgan fotosuratlar asosida uning hayot yoʻli xronologiyasini 
yaratishni oʻz ichiga oladi. Ushbu texnologiya keksalar bilan ishlash uchun

---

javob beradi. Bu insonga oʻz ahamiyatini anglashga, oʻz tajribasini yosh 
avlodga 
yetkazish 
istagini 
uygʻotishga, 
oilaviy 
aloqalarni 
mustahkamlashga, ijod bilan shugʻullanish istagini uygʻotishga yordam 
beradi. 
Fototerapiyaning afzalliklari quyidagilardan iborat: 
1. 
Texnikaning mavjudligi. Oʻzingizda fototerapiyani sinab koʻrish 
uchun maxsus texnika talab qilinmaydi. Koʻp turdagi fototerapiya uchun 
mobil telefon kamerasi yetarli. 
2. 
Fotosuratlar bilan ishlash texnologiyasi insonga oʻtmishga ruhiy 
sayohat qilish, baʻzi tuygʻularni boshdan kechirish va ularni ishlashga 
imkon beradi. Vizual analizatorning ishi miya ishini ragʻbatlantiradi, 
odamga fikrlash va mantiq yordamida idrok etishning iloji boʻlmagan 
narsani tushunishga yordam beradi. 
3. 
Texnika oʻzini oʻspirin deviant xulq-atvorini toʻgʻirlashning 
samarali vositasi sifatida koʻrsatadi. Fototerapiya jarayonida oʻspirinlar 
qadriyatlar yoʻnalishlan tizimini, shaxsning axloqiy tamoyillarini 
shakllantirishni rivojlantiradilar. 
Ushbu texnikaning kamchiliklariga quyidagilar kiradi: 
1. 
Fototerapiyaning asoratlaridan biri bu salbiy hissiyotlarning 
uygʻonishi. Psixolog uchun mashgʻulot davomida mijozning hissiy holati 
dinamikasini kuzatish muhimdir Salbiy his-tuygʻular paydo boʻlgan 
taqdirda sessiyani toʻxtatish tavsiya etiladi. Keyingi uchrashuvda 
mijozning rasmga salbiy munosabatini muhokama qilishni unutmang. 
2. 
Issiq tabiatli mijozlar uchun fotosuratlar bilan ishlash nazoratsiz 
tajovuzni keltirib chiqarishi mumkin. Mijoz psixologni yoki oʻzini urishi 
mumkin. 
Psixologmng ishidagi fototerapiya - oʻspirinlarning xulq-atvorini 
toʻgʻirlash, mijozlar hayotda mazmunli boʻlish, ijodiy qobiliyatlarni 
rivojlantirish va oilaviy munosabatlarni uyg`unlashtirish uchun samarali 
vosita. Amaliy psixologlar ushbu ish texnologiyasidan psixoemotsional 
buzilishlarni tuzatish uchun foydalanadilar. 
Bugungi kunda ushbu ish uslubi nafaqat psixologiyada, balki 

---

133 
pedagogika, tibbiyot, ijtimoiy ish, biznesda ham qoʻllaniladi. 
Kollajda inson jurnaldagi rasmlarni birlashtirib, badiiy asar yaratadi. 
Kollaj art-terapiya uchun juda yaxshi mashgʻulotdir, chunki u boshqa 
badiiy faoliyatlarga qaraganda kamroq xavf tugʻdiradi. Koʻplab insonlar 
rasm chizishdan asabiylashishi mumkin, chunki ular koʻp yillar davomida 
badiiy ijod qilmaganliklari, oʻzlarini sanʻatda “yaxshi” emasligi yoki 
nimadir yaratishni nimadan boshlashni bilmasliklari mumkin. Kollaj 
rasmlari insonga aytmoqchi boʻlgan narsalarini ifodalovchi rasmni topish 
uchun ajoyib usul boʻlishi mumkin. 
Terapevtlar oldindan kesilgan rasmlarni yigʻish juda foydali boʻlishi 
mumkmligini aytib oʻtishadi. Mijozlarga jurnallar toʻplamini koʻrib chiqish 
uchun ularni taqdim etish, koʻp vaqt talab qilishi va chalgʻitib qoʻyishi 
mumkin. 
Shunda terapevt ikkita kollaj qutisini saqlab qoʻyadi, ulardan biri 
rasmlar uchun, ikkinchisi soʻzlar va iboralar uchun. Baʻzi art terapevtlar 
oʻzlarining rasmlarini odamlar, hayvonlar, narsalar va joylar kabi toifalarga 
koʻra saralashadi. 
Tasvirlarni qidirishda terapevtlar turli xil rasmlarni toʻplashga 
harakat qilishadi - odamlar turli xil hissiyotlar, juftliklar va oilalar, joylar 
va tabiat manzaralari, hayvonlar, oziq-ovqat, mashinalar va hokazo odatda 
ulardan bir nechtasi boʻladi. 
Kollaj terapiyasini amalga oshirish bosqichlari: 
- 
avval mijozlar oʻzlari barcha rasmlarini tanlashlariga terapevt 
tomonidan ruxsat beriladi, soʻngra terapevt bilan yetarlicha katta hajmdagi 
qogʻozni tanlanadi; 
- 
terapevt kelgan mijoziarga qaychi taklif qiladi, shunda ular 
rasmlarni kesib tashlashni yoki qirralarini qirqishni tanlashi mumkin - baʻzi 
mijozlar qirralarning qirrali boʻlishiga qarshi boʻlmasligi bilan, baʻzilari 
esa chiroyli qilib qirqishga mukammallik deb qarashi bilan ajralib turishini 
taʻkidlaydi. 

---

- 
kollajga qoʻshilishi va aralash muhit yaratilishi uchun markerlar, 
moy pastellari yoki boʻyoqlar kabi qoʻshimcha vositalar berilishi mumkin. 
- 
Kollaj tayyorlashning gʻoyaviy turiari: 
• 
Oila haqida kollaj 
• 
Tuygʻular haqida kollaj 
• 
Shaxsiyat toʻgʻrisida kollaj (ichki va tashqi) 
• 
Umidlar yoki orzular haqida kollaj 
Oila haqida kollaj: 
Kollajda har bir oila aʻzosini aks ettirish uchun bitta rasmni tanlash 
yoki oila madaniyati va qadriyatlari haqida nimanidir ifodalovchi rasmlarni 
tanlash kerak. 
Tugallangan kollajni oʻrganish: 
Joylashtirish - rasmlar bir-biriga vaqtini yoki bir-birining taʻsiridan 
chiqib ketadimi yoki bir-biridan uzoqqa tarqaladimi? 
Hajmi - kollajda bir yoki bir nechta oila aʻzosi ustunlik qiladimi? 
Tanlangan rasmlar - har bir rasm oʻzi vakili boʻ]gan shaxslar haqida 
nima deydi? 
Shaxsiyat to ʻgʻrisida kollaj: 
Ushbu kollajning boshqa qiziqarli variantlari qutining ichki va tashqi 
qismlaridan yoki niqobning old va orqa qismlaridan foydalanishdir. 
Ushbu turdagi kollaj yoʻriqnomasida bir nechta farqlar mavjud, 
ammo asosiy gʻoya - bu boshqalarga koʻrsatadigan narsaning ichki 
tomonida yashirgan narsalar bilan farqini oʻrganishdir. Buning eng oddiy 
usuli - kartaga oʻxshab yarmiga buklangan katta qogʻozdan (11x17 kabi) 
foydalanish. 
Tashqi tomondan, boshqalar sizni qanday qabul qilishini va ularga 
nimani koʻrsatayotganingizni aks ettiruvchi kollaj tasvirlari, ichkarida 
koʻpchilik siz haqingizda bilmaydigan yoki siz yashirgan narsalarni kollaj 
qiling. 
Kollaj, shuningdek, kelajakka boʻlgan umidlarni tasavvur qilishga 
yordam beradi. 
Terapiya tugashi bilan koʻpgina bemorlarda kelajakka boʻlgan umid 

---

135 
va orzulari haqida kollaj yarata boshlaganliklari aniqlangan. 
Xulosa qilib aytganda, odamlarning turli muammolari bilan 
ishlashda fototerapiyadan foydalanishga misollar keltiramiz. 
Shunday 
qilib 
fotografiyaning 
vazifalari 
va 
fototerapistlar 
ishlaydigan sohalarga asoslanib, ushbu psixoterapiya vositasi bizning 
fikrimizcha, uning samaradorligini koʻrsatadigan auditoriya haqula xulosa 
qilishimiz mumkin: 
• 
muammolar, odamlar yoshi bilan bogliq oʻzgarishlarni qabul 
qilish (tana tuzilishi xususiyatlari biian oʻsmirlar, katta odamlar va 
boshqalar); 
• 
jamiyatda moslashish muammolari boʻlgan kishilar (xarakter 
hislatlari tufayli, mehribonlik uylaridagi kishilar va boshqalar), 
• 
ruhiy tushkunlik, kayfiyat buzilishi boʻlgan odamlar; 
• 
moddalarni suisteʻmol qiluvchi odamlar (alkogol, giyohvandlik, 
tamaki chekish va boshqalar), 
• 
qiyin oilaviy vaziyatda oʻzlarini topishga; 
• 
post-travmatik odamlar bilan stress buzilishida; 
• 
imkoniyati cheklangan insonlar.