Мундарижа Кириш Асосий кисм

Суний нафас олиш

Сўнгра тиз чўкиб труб­ка фланецни шикастланганнинг лабларига тақаш ва иккала қўлнинг бош бармоғи билан унинг бурнини қисиб беркитиш ке­рак, шундай мослама орқали пуфлаб киритилаётган ҳаво ўпкага кириб, ташқарига чиқиб кета олмайди. Сунъий на­фас олдиришда минутига 10...12 марта ҳаво юбориш зарур. Ток урган кишининг ўпкасидан ҳаво бемалол чиқиб кетишини таъминлаш учун ҳар гал пуфлаб ҳаво киритишдан сўнг ортидан трубкани олмасдан унинг бурни ва оғзини бўшатиш керак.

Ҳаво пуфлаб киритиладиган мослама бўлмаганда дока, салфетка ёки дастўмолдан фойдаланиб бевосита оғиз ёки бурун орқали сунъий нафас олдириш мумкин. Ёрдам кўрсатаётган ўз оғзини шикастланганнинг оғзига тақаб, унинг бурнини сиқиб бекитади. У нафас олиш учун бошини кўтарганда, ток урган одам суст нафас чиқаради. Агар шикастланган кишиниг оғзини тўла (қамраб бўлмаса, у ҳолда унинг ўпкасига ҳавони оғзини етиб, бурни орқали пуфлаб киритиш лозим. Сунъий нафас олдираётганда шикастланган кишининг совуқ ейишига йўл қўййб бўлмайди — унинг тагига ва устига бирорта иссиқроқ нарса ташлаш керак.
Шикастланган кишининг томири урмаганда унга сунъий на­фас олдириш билан бир вақтда юраги ташқаридан массаж қилинади. Массаж кўкракнинг нисбатан ҳаракатчан пастки қисмини босиб бажарилади. Пастки массаж қилиш учун ток урган кишини қаттиқ юзага чалқанчасига ётқизиш ва уиинг кўкрак қафасини очиб қўйиш керак. Ёрдам кўрсатаётган Одам кўкракнинг пастки учдан бир қисми ҳолатини аниқлаб унга охиригача ёзилган кафтларини устма-уст кийим ва кўкрак қафасини босиши, бунда ўз гавдасини бир оз эгиш билан босишни осонлаштириши керак. Кўкрак қафаси минутига 60...70 марта тезликка босилганда организмда етарли даражада қон айланиши таъминланади.
Дастлабки тирилиш белгилари пайдо бўлгандан кейин юракни ташқаридан массаж қилиш ва сунънй нафас олдиришни яна 5-10 мин давом эттирнш лозим.


ЁНҒИН ХАВФСИЗЛИГМНИ ТАЪМИНЛАШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ
Объектнннг ёнғин жиҳатидан хавфсизлиги қурулиш нормалари, қоидалар ва ёнғин хавфсизлигини таъминлаш инструкцияларида кўрсатилади. Ҳар бир объект, ташкилот ва муассасада ёнғин хавфсизлиги олдини олиш ва ёнғиндан сақлаш билан амалга оширилади. Ёнғиннинг олдини олиш системаси ёнғин чиқиш эҳтимолини бартараф этиш чора-тадбирлар ва техник воситалар комплексидан иборат. Ёнғин системаси ёнғинга олиб келадиган омилларнинг олдини олмпга ва ундан кўриладиган моддий зарарали чеклашга қаратилган ташкилий чоралар ва техник воситалар комплексидан иборат.
Радиоаппаратлар ва электр установкаларда ёнғин чиқишига асосан қуйидагилар: симларнинг қисқа туташнши, ўта юкланишли, контакт бирикмаларидан учқун чиқиши, уларнинг бузилиши, ремонт ишларини бажараётганда оловдан эҳтиётсизлик билан фойдаланиш сабаб бўлиши мумкин.
Симларни ўта юкланишдан, қисқа туташув токларидан, шунингдек, ёнғин ва алангаланишга олиб келадиган режимлардан сақлаш учун сақлагичлар ёки бошқа автоматик виключателлар ўрнатилади. Электр бирикмаларда ёнғин жиҳатидан хавфли қаршиликларга йўл қўймаслик учун улар кавшарлаб, пресслаб ёки махсус қисқичлар ёрдамида бажарилади. Кўчма ёриткичлар ҳимояловчи шиша қалпоқлар ва турлар билан таъминланади. Электр билан қиздириладиган приборлар (ковнялар, плиткалар ва ҳоказо) тармоққа уланаётганда албатта тагликка ўрнатилиши керак. Ёритиш тармоғини ўрнатиш ва ишлатишда йўл қўйилган камчиликлар ҳам ёнғин чиқишига сабаб бўлиши мумкин. Бузуқ виключетлар, розеткалар ва патронлардан фойдаланишга рухсат этилмайди.
Осон алангаланадиган суюқликлар: бензин, эритувчилар ва бошқалар ёнғин чиқишига Жиддий хавф туғдирадн. Шунинг учун улар бошқа хоналардан ажратилган алоҳида хоналарда сақланиши шарт.
Ёнғин хавсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари йирик заводлар ва территориал-маъмурий туманларда профессионал ўт ўчиририш командалари, ҳар бир объект, ташкилот ва корхонада кўнгилли ўт ўчврувчилар дружинларини ҳамда ўт ўчириш-техник комиссияларни тузишдан иборат. Ҳар бир ходим белгилаяган ёнғин хавфсизляги қоидаларини аниқ билиши ва уларга қатъий риоя қилиши, ёнғин чиқишга ёки алангаланишга олиб келадиган Ҳаракатларга йўл қўймаслиги зарур. Шу мақсадда ишчилар, хизматчилар ва аҳолига ёнғин хавфсизлнги қоидалари ўргатилади, бунда кўрсатма агитациадан фойдаланилади.
Ёнғин ёки алангани кўриб қолган ҳар бир киши дарҳол бу ҳакда 01 телефон буйича ўт ўчириш командасига хабар берриши ва бирламчи ўт ўчириш воситалари: ўт ўчирганлар, асбест ёки дағал жундан қилинган мато, қум ва сув билан ёнғини учиришга киришиши керак. Ўтни ўчиришда ўт учириш воситаларидан ташқари, лўмлар, болталар, белкураклар, челаклар, ўт учириш чангаклари ва бошқа асбоблар хам ишлатилади. Буларнинг барчаси, хонага кираверишда ёки унинг яқинига махсус шитда жойлаштирилади.
Ўт ўчириш воситалари ичида асосий ўрни дастаки ўт ўчирувчилар эгаллайди. Ўт ўчирувчилар эндигина чиққан ёнғин ўчириш учун мўлжалланган. Ўт ўчирувчи моддаларининг турига кўра улар химиявий кўпикли ва ҳаво-кўпикли, карбонат кислотали ва кукунли ўт ўчиргичларга бўлинади.
Кимёвий ўт ўчиргичлар ёнаётган қаттиқ ва суюқ моддалар ҳамда материалларни ўчираш учун мўлжалланган. Саноатда бундай ўт ўчиргичларнинг уч тури (ОХП-10, ОП-М ва ОП-9ММ) ишлаб чиқаради. Бундай ўт ўчиргичларни ишга тушириш учун қулфлаш қурулмасининг дастасини 180 га буриб, корпуси тўнтарилади ва кўпик оқими алангага йўналтирилади. Кўпик оқими 6..8 метр масофага етиб бориши мумкин. Кучланиш берилган ёнаётган радиоапаратуралар электр симлари ва электр установкаларни ўчириш учун кўпикли ўт ўчиргичларда фойдаланиб бўлмайди, чунки кўпик электр токни ўтказади.
Ҳаво кўпикли ўт ўчиргичлар сув эритмаси ва кўпик ҳосил қилгич ПО-1 дан иборат зарядга эга бўлади. Карбонат ангидрид гази эритмани ўт ўчиргичдан учлик (насадка)га итариб чиқаради, у ерда эритма ҳаво билан аралашади ва ҳаволи механик ҳосил бўлади. Саноат ОВП-5 ва ОВП-10 типидаги дастлабки ҳаво-кўпикли ўт ўчиргичлар ишлаб чиқаради.
Карбонат кислотали ўт, ўчирувчилар моддалар, материаллар ва электр установкаларнинг унча катта бўлмаган ёниш манбаини ўчириш учун мўлжалланган. Ўт ўчирувчи восита сифатида карбо­нат ангидрид гази СО ёнишга ёрдам бермайдиган, сезиларли ёнмас ҳиди бор рангсиз газдан фойдаланилади. Суюқ ёки газсимон ҳолатдаги карбонат ангидрид гази ёнғин зонасига тушганда у ерда кислород миқдорини камайтиради ва ёнаётган нарсаларни совитади, бунинг натижасида ёнғин ўчади. Саноат минимал магнит майдони шароитларида қўлланиладиган ОУ-2ММ, ОУ-5ММ типидаги кичик габаритли, карбонат кислотали дастаки ўт ўчиргичлар, шунингдек. ОУ-2 ва ОУ-5 типидаги ўт ўчиргичлар ишлаб чиқаради. Ташқи кўриниши жиҳатидан улар химявий кўпикни ўт ўчиргичлардан ўлчамларнинг кичиклиги енгиллиги ва қор ҳосил қилгичи борлиги билан фарқ қилади.
Кукунли ўт ўчиргичлар кўпикли ёки карбонат кислотали ўт ўчиргичларда фойдаланиш самарасиз бўлган ёки кўнгилсиз ҳодисалар (портлаш, ёнғиннинг янада авж олиши)га олиб келиши мумкин бўлганда, яъни унча катга бўлмаган ёнғинларни ўчириш учун мўлжалланган. Умумий ишларга мўлжалланган ПСБ, ПФ ва П1А типидаги кукунлардан ёнувчи суюқликлар ва газларни ёғочни ва углерод асосида олинган бошқа материалларни учириш учун фойдаланилади. Махсус ишларга мўлжалланган ПС ва СИ-2 тапидаги кукунлар ўз-ўзидан ёниб кетадиган ишқорли металлар, алюминий ва кремний органик бирикмалари ва бошқа моддаларни ўчириш учун ишлатилади.
Ёнғин манбаига сув еткаэиб бериш учун бинолар ва ишлаб чиқариш хоналарга бетўхтов сув бериб туришга мўлжалланган водопровдан ўт ўчириш ва алмаштириладиган насадка ўрнатиб, соатига 5...9 л сув сарфлайдиган ўт ўчириш стволидан фойдаланилади. Салга алангаланадиган ёнувчи суюқликлар, кучланиш берилган электр установкалар ва ноёб ускуналарни ўчиришда сув ишлатиб бўлмайди. Қуpyқ тоза ва эланган қум кичик ёнғин манбаларини сув буғи ва инерт газлар каби ўчиради.