Mundarija: Kirish Asosiy qism I bob. Vokal ijrochiligi faoliyatining nazariy asoslari

Mundarija:
Kirish
Asosiy qism
I bob.Vokal ijrochiligi faoliyatining nazariy asoslari
I.1.Vokal bilan ishlashda yangi pedagogik texnologiyadan foydalanish
I.2.Vokal ijrochiligi madaniyatini shakllantirish texnologiyalari
II bob. Vokal ijrochiligi musiqa san’ati turi sifatida
II.2.Vokal ijrochiligida ovoz usullari hususiyatlari
II.1.Ashulachilik apparatining tuzilishi va ahamiyati
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
<<Mamlakatimiz o‘z taraqiyotining yangi davriga qadam qo‘ygan hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasini 2017- 2021-yillarda rivojlantirishning beshta ustivor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar stategiyasi asosida barcha sohalarda keng ko‘lamli o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda.Ana shu islohatlarning muvaffaqiyati, mamlakatimizning dunyodagi rivojlangan, zamohaviy davlatlar qatoridan munosib o‘rin egallashi, avvalo, ilm-fan va ta’lim-tarbiya sohasining rivoji bilan, bu borada bizning dunyo miqiyosida raqobotdosh bo‘la olishimiz bilan uzviy bog‘liq…>>
Shavkat Mirziyoyev, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
XXI asrning ikkinchi 10 yilligida ijtimoiy hayotning boshqa sohalari kabi ta`limtarbiya sohasiga ham davlat ahamiyatiga molik masala sifatida alohida ahamiyat qaratildi. Insoniyatning ehtiyoj va talablari, jismoniy va ma`naviy yuksalishi respublikamiz davlat siyosatning markaziga chiqarilgan bo`lib, hozirgi kunda davlatimiz rahbari Sh.M.Mirziyoyevning ta`lim-tarbiya borasida olib borayotgan ishlarida yaqqol namoyon bo`lmoqda. Muhtaram Prezidentimiz Sh.M. Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947- sonli “O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi farmonida uzluksiz ta`lim tizimini yanada takomillashtirish yo`lini davom ettirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq yuqori malakali kadrlarni tayyorlash, ilmiy va innovatsiyon yutuqlarni amaliyotga joriy etishning samarali mexanizmlarini yaratish ta`lim tizimi sohasidagi ustivor yo`nalishlar sifatida belgilandi. Davlatimiz tomonidan ta`lim-tarbiya ishlari sifatini ko‘tarish ishlari amalga oshirila boshlandi.
Har qanday rivojlangan davlatda jamiyat uchun har tomonlama yetuk, ziyoli, vatanparvar, o‘sha jamiyatga loyiq shaxslarni tarbiyalashda maktab tizimining o‘rni beqiyosdir. Maktabda o‘tiladigan majburiy ta’lim normalari ya’ni ta’lim standartlarida ko‘rsatilgan fanlardan biri musiqa darslari hisoblanadi. Musiqa darslari bo‘lajak avlodning estetik tarbiyasi shakllanishida, badiiy didining o‘sishida, dunyoqarashining kengashida muhim ahamiyatga ega.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, musiqa va sportni rivojlantirish to‘g‘risida prezident qarori chiqqanligi hammamizga ma’lum. Maktabda musiqa darslarining asosiy qismini jamoa bo‘lib kuylash tashkil qiladi. Darsning bu faoliyat turi bolalarni musiqa san’atiga qiziqtirish, uni sevishga o‘rgatish, bolalarning musiqiy iste’dodini rivojlantirishdan iborat.
Maktabda musiqa darslari jamoa bo‘lib kuylash, musiqa savodini o‘rganish va musiqa adabiyoti bilan tanishish bo‘yicha qator mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladi.
Ta'lim-tarbiya tizimi sifatini oshirish kadrlar tayyorlash milliy dasturining ikkinchi bosqichidagi muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Mamlakatimizda keyingi yillarda ta'lim-tarbiya sohasini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Zero, ta'limni isloh qilish davlatimiz siyosatining ustivor sohasi deb e'lon qilingan. Bu avvalo, tayyorlanayotgan pedagogik kadrlarning bilim va malakasiga, dunyoqarashi va yuksak ma'naviyatiga ham bog‘liqdir. Bu ularning musiqa darslarini sifatli tarzda o‘tishlariga poydevor bo‘ladi. Mamlakatimizda keyingi yillarda ta'lim-tarbiya sohasini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Bu ularning musiqa darslarini sifatli tarzda o‘tishlariga omil bo‘ladi.
Musiqa darsini sermazmun va qiziqarli tashkil etish o‘qituvchidan pedagogik mahorat, ijodiy faollik hamda professionallik talab etadi. O‘qituvchilar musiqa darsida o‘quvchilarning jamoa bo‘lib kuylashlarini to‘g‘ri va izchil olib borishlari eng dolzarb vazifalardan biridir. Chunki musiqa darsining asosini qo‘shiq kuylash malakalari tashkil etadi.Yurtboshimizning "Iqtidorli yoshlarni qo‘llab- quvvatlash va ularning san'atini ro‘yobga chiqarish" yuzasidan 1999 yilda qabul qilingan qarori va musiqa maktablari faoliyatlarini o‘rganish hamda yangilash to‘g‘risidagi vazifalarni bajarish bugungi kunda ham izchillik bilan davom ettirib kelinmoqda. Bo‘lajak musiqa o‘qituvchilariga qo‘yilgan talablardan eng muhimi mustaqil tarzda bajariladigan topshiriqlarni pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish ham o‘qituvchiga ham o‘quvchiga qiziqarli tarzda kechadi, chunki, bunday darslarda o‘qituvchi bemalol texnik vositalarning barcha ko‘rinishlaridan foydalanishi mumkin. O‘quvchi esa bundan zavq olgan holda darsda ishtirok etadi.
Amaliy mashg‘ulotlar jarayonida ham maqsadga erishish uchun o‘quvchilarga xor bo‘lib kuylash murakkab jarayon ekanligi, Ovoz sozlash ishlari o‘quvchilarni ahloqiy-estetik tarbiyasi uchun o‘qitishning eng faol shakli ekanligini hisobga olib, xor bo‘lib kuylash, xotirasi, nutqining rivojlanishi, ovoz diapazoni kengayishi uchun ovoz sozlash malakalarining oltita turini darslarda o‘rgatib boriladi. Ushbu malakalarni amaliy mashg‘ulotlar jarayonida takrorlab, shakllantirib va rivojlantirib borish ulkan samara beradi.
Darslarda qo‘shiq kuylash holati, ashulachilik nafasi, ovoz hosil qilish, sozlanish, ansambl, talaffuzlarni batafsil o‘rganishlari va bilim, malaka egallash bilan birga munozara qilishlari, savollarga javob berishlari, test topshiriqlarini bajarishlari lozim. Dars davomida qo‘yilgan maqsadni amalga oshirish bilan bog‘liq holda o‘quvchilarning mustaqil faoliyati tashkil etiladi. O‘quvchilar o‘zlarining bilim va ko‘nikmalarni qay darajada egallaganliklarini ko‘rsatadilar.
To‘g‘ri, avvaliga noto‘g‘ri kuylayotgan bolalar umumiy qo‘shiqqa, oxanglarning sofligiga xalaqit beradi. Lekin shuni esda tutish kerakki, bolalarning musiqa tinglash qobiliyati asta-sekin o‘qitish jarayonida rivojlanadi. Vokal-xor malakalarini rivojlantirish uzoq vaqt davom etadigan jarayondir. Shuning uchun ham biz musiqa tinglash qobiliyati va ovozi yaxshi rivojlanmagan bolalarni bularning har ikkalasini ham rivojlantirish imkoniyatidan maxrum qila olmaymiz.
Dars jarayonida o‘quvchi yomon kuylayotgan ekan, bu xali uning musiqa tinglash qobiliyati yomonligidan darak bermaydi. Extimol, u yaxshi eshitar, lekin ovozi o‘ziga bo‘ysunmaydi. Bunday hollarda musiqa tinglash bilan ovoz o‘rtasida uyg‘unlik bo‘lmaydi. Bir oz vaqt o‘tgach, ovoz apparati rivojlangach, uning diapazoni kengaygach, ko‘pincha o‘quvchida musiqa tinglash qobiliyati o‘lcham, zarur darajada vokal-xor qobiliyati ham mavjudligi ma'lum bo‘ladi. Bordiyu, o‘quvchi diapozon o‘rtasidagi ba'zi tovushlarnigina toza kuylayotgan bo‘lsa, bu uning musiqa tinglash qobiliyati emas, balki imkoniyatlari cheklanmaganligini bildiradi.
Xulosa qilib aytganda, haqiqatdan ham qo‘shiq bolalardagi emosional sezgirlik va ta'sirchanlikni orttiradi. Tabiat va xayot, insoniy munosabatlardagi go‘zallikka mexr-muhabbat uyg‘otadi, bolaning badiiy estetik didini tarbiyalaydi.
Qo‘shiq aytish bolalarning musiqaviy qobiliyatini rivoj topdirib, ijodiy faolligini kuchaytiradi, insonparvarlik, vatanparvarlik tuyg‘ularini o‘stiradi. Jamoa bo‘lib kuylashda har bir qo‘shiq bolaning ruhiga ta'sir qilganida unda tetiklik va bardamlikni, oliyjanob his-tuyg‘ularni uyg‘otadi, san'at bilan do‘st bo‘lishga va uni sevishga chorlaydi.