Mundarija: Kirish Axborot xavfsizligi tushunchasi va mohiyati

1. Axborot xavfsizligi tushunchasi va mohiyati
Axborot xavfsizligi iqtisodiy xavfsizlikning ajralmas qismi sifatida alohida tadqiq qilishni talab qiladi.
Axborot tushunchasi dastlab quyidagicha edi - bu odamlar tomonidan og'zaki, yozma yoki boshqa usulda (shartli signallar, texnik vositalar va boshqalar yordamida) uzatiladigan ma'lumotlardir. 20-asrning oʻrtalaridan boshlab axborotning umumiy ilmiy tushunchasi paydo boʻldi, jumladan, odamlar, odam va avtomat, avtomat va avtomat oʻrtasida axborot almashish; hayvon va oʻsimlik dunyosida signal almashish, belgilarning hujayradan hujayraga, organizmdan organizmga oʻtishi.
Hozirgacha tuzilgan qat'iy ilmiy ta'riflar ushbu polisemantik tushunchaning asosiy jihatlaridan biri - axborot va materiya o'rtasidagi munosabatlarga qaratilgan.
"Axborot xavfsizligi" tushunchasi zamonaviy ilmiy adabiyotlarda noaniq talqin qilinadi. Uning mazmunini tushunishning uchta tub farqli yondashuvi mavjud. Birinchi holda, axborot xavfsizligi axborotni va uni uzatish, saqlash, qayta ishlash va to'plash vositalarini himoya qilish bo'yicha chora-tadbirlar majmui sifatida qaraladi.
Ikkinchisida - har xil turdagi axborot ta'siridan himoya qilish yoki axborot urushi harakatlariga qarshi choralar majmui sifatida.
Uchinchi holatda, axborot xavfsizligi masalasi, ushbu jarayonlarni amalga oshirish usullari va vositalaridan qat'i nazar, axborotni ishlab chiqarish, o'zgartirish, iste'mol qilish, to'plash va saqlash bilan bog'liq shaxs, jamiyat va davlat hayotining deyarli barcha sohalariga taalluqlidir. (bu keng talqin deb ataladi).
Shuningdek, “axborot xavfsizligi” tushunchasini talqin qilishda turli tendentsiyalarni yaqqol ko'zga tashlanadigan tadqiqotchilarning uch guruhini ajratib ko'rsatish mumkin. Garchi ushbu guruhlar ichida ushbu kontseptsiyaga nisbatan bir oz boshqacha qarashlar mavjud.
Birinchi guruhga mansub bir qator tadqiqotchilar axborot xavfsizligi kontseptsiyasini axborotni himoya qilish bo'yicha chora-tadbirlarning butun majmuasiga kengaytiradilar. Masalan, V.I. Yarochkin axborot xavfsizligini "axborotni oshkor qilish, sizib chiqish va unga ruxsatsiz kirishdan himoya qilishga qaratilgan barcha foydalaniladigan vositalar, usullar va tadbirlarni birlashtirgan yagona yaxlit mexanizm" deb hisoblaydi. Garchi ayni paytda u "axborot xavfsizligi" tushunchasining paydo bo'lishi jamiyat tomonidan axborotlashtirishning salbiy oqibatlarini bartaraf etish bilan bog'liqligini ta'kidlaydi. Biroq, bu dissertatsiya uning tadqiqotlarida qo'shimcha rivojlanishni olmaydi.
Birinchi guruhga axborot xavfsizligini faqat zamonaviy texnik vositalar yordamida uzatiladigan (yaratilgan, to‘plangan va hokazo) axborot xavfsizligi sifatida talqin qiluvchi tadqiqotchilar ham kirishi mumkin. Axborot xavfsizligi masalalarini ko'rib chiqishda asosiy e'tibor telekommunikatsiya va avtomatlashtirilgan axborot tizimlari, shuningdek shaxsiy kompyuterlarda saqlanadigan va qayta ishlanadigan ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlashga qaratiladi [5]. Bundan tashqari, ushbu tendentsiya ushbu guruhda eng keng tarqalgan. Uning paydo bo'lishi juda tabiiy va bir qator holatlarga bog'liq bo'lib, ular orasida, birinchi navbatda, muallifning fikriga ko'ra, quyidagilarni ta'kidlash mumkin:
- eng zamonaviy axborot texnologiyalarining asosini axborotni qayta ishlash, uzatish, to'plash va saqlashning elektron vositalari tashkil etadi;
- dastlabki bosqichda tegishli qarshiliklarga uchramagan ma'lumotlarni yashirin olish uchun mo'ljallangan texnik vositalarni keng tarqatish;
- axborot xavfsizligini ta'minlashning huquqiy bazasining nomuvofiqligi va nomukammalligi;
- uzoq vaqt davomida mutaxassislarni tayyorlash faqat axborot xavfsizligining texnik masalalari bo'yicha amalga oshirildi;
- bu masala bo'yicha kam sonli gumanitar mutaxassislar (birinchi navbatda huquqshunoslar);
- gumanitar va texnik sohadagi mutaxassislarni jalb qilgan holda axborot xavfsizligini ta'minlash muammolari bo'yicha kompleks ishlanmalarning etarli emasligi.
Qiziqarli yondashuv - A.B. Agapov, axborot xavfsizligini davlat xavfsizligining elementlaridan biri sifatida, "maxsus ma'lumotlarni to'playdigan va qayta ishlaydigan tizimlar va komplekslarni" himoya qilish choralari tizimi sifatida qaraydi. U qolgan masalalarni “axborot xavfsizligi” tushunchasidan tashqariga olib chiqib, ularni “axborotlashtirish va shaxsiy axborot huquqlari sohasida milliy xavfsizlikni ta’minlash”ga ishora qiladi[6].
Bu guruhga taalluqli barcha ta’riflarning asosiy kamchiligi shundaki, mualliflar axborot xavfsizligini shaxs, jamiyat va davlat xavfsizligi turlaridan biri deb hisoblamaydilar, balki uni axborot himoyasini ta’minlashning turli jihatlariga qisqartiradilar.