Mundarija. Kirish I. Bob. Hindistonda XVI-XIX asrlarda ijtimoiy iqtisodiy ahvol

II.BOB.Hindiston mustaqillik uchun kurashi.
2.1.Hindistonning mustaqillikni qo’lga kiritishi.
Hindistonning mustamlaka maqomini saqlab qolish uchun etarli kuchga ega bo'lmagan Angliyaning hukmron doiralari unga hukmronlik huquqini berish g'oyasiga moyil bo'la boshladilar. 1946-yil boshida Hindistonda urushdan keyingi birinchi saylovlar Markaziy va provinsiya qonunchilik assambleyalariga boʻlib oʻtdi. 1946-yil 15-martda Angliyaning leyboristlar hukumati Hindistonga ingliz qirolining rasmiy hokimiyatini saqlab qolgan holda oʻz mustaqilligini qabul qilgan hukmronlik maqomini berishga tayyorligini eʼlon qildi. Ammo bu juda qiyin vazifa bo'lib chiqdi. Hindular va musulmonlar o'rtasidagi kelishmovchiliklar allaqachon murosasiz edi. Muhammad Ali Jinna (1876-1948) boshchiligidagi Musulmonlar Ligasi 1940 yildan buyon asosan musulmonlar yashaydigan viloyatlarda alohida Pokiston islom davlatini yaratish tarafdori edi.Inglizlar tomonidan Hindistonni mustaqil hayotga tayyorlash uchun vaqtinchalik hukumat tuzishga urinishi INC va Musulmonlar Ligasi o'rtasida o'zaro tushunmovchilikka olib keldi. Liga unda teng vakillikka rozi bo'ldi. Ammo aholining mutlaq ko'pchiligi qo'llab-quvvatlagan Kongressga qarshi chiqdi. Mustamlakachi hokimiyatlar Gʻarb demokratiya meʼyorlariga muvofiq, INC raisi J. Neruga musulmonlar ishtirokida mustaqil ravishda koalitsion hukumat tuzishni taklif qilganda, Liga unga kirishdan qatʼiyan rad etdi. 1946 yil avgust oyida Kalkutta va boshqa shaharlarda hind-musulmon to'qnashuvlari va pogromlar boshlandi. M.Gandining tomonlarni yarashtirishga urinishlari natija bermadi. Faqat 1946 yil oktyabr oyida Liga vakillari Pokiston g'oyasiga sodiqligini saqlab, hukumatga kirishdi. Diniy pogromlar davom etdi.
Bunday sharoitda Hindistonda keng miqyosli urushning oldini olish uchun Britaniya hukumati 1947 yil bahorida Hindistonga mustaqillik berish tartibini o'zgartirdi. Uning hududida ikkita davlat - Hindiston va Pokistonni yaratishga qaror qilindi. Ikkinchisiga mustamlakaning asosan musulmonlar yashovchi gʻarbiy viloyatlari va uning baʼzi sharqiy hududlari (Sharqiy Bengaliya) kiradi, ularning orasidagi masofa 1,5 ming km edi. Ehtimol, bu eng yaxshi yechim emas edi, chunki mamlakatning ko'p joylarida hindular va musulmonlar aralashib yashagan va uning bo'linish sharoitida ular o'rtasidagi ziddiyat muqarrar edi.⁴
1947-yil 18-iyulda Britaniya parlamenti Hindiston mustaqilligi toʻgʻrisidagi qonunni qabul qildi, u oʻsha yilning 15-avgustida Britaniya Hamdoʻstligi tarkibiga kirgan Hindiston va Pokiston hukmronliklarini tashkil etishni nazarda tutadi. Hindlarning Hindistonga, musulmonlarning Pokistonga ommaviy ko‘chishi ko‘plab qonli to‘qnashuvlar bilan birga tezlashdi. 1947 yil 15 avgustda Hindiston va Pokiston rasman suveren mustaqil davlatlarga aylandi.Ammo shundan keyin ham 61 million musulmon (aholining 9 foizi) qolgan Hindistonda mojarolar to‘xtamadi. Diniy dunyo himoyasi uchun kurashgan M.Gandining o‘zi 1948-yil 30-yanvarda hindu diniy aqidaparast tomonidan o‘ldirilgan. Shunday qilib, Hindiston mustaqilligining birinchi yilida uning ozodligi uchun eng ko'zga ko'ringan kurashchining hayoti fojiali tarzda qisqartirildi.Mamlakatning iqtisodiy hayotini yo'lga qo'yishda ham katta qiyinchiliklar yuzaga keldi, bu esa non, paxta, jut yetishtirish va boshqalarga ixtisoslashgan hududlarning Pokistonga olib qo'yilishi bilan og'irlashdi. Hindistonda onsuz ham og'ir bo'lgan oziq-ovqat muammosi yanada og'irlashdi. Aksariyat aholining turmush darajasi pasayib ketdi.
Ushbu dolzarb muammolarni hal qilishga harakat qilgan hukumat, turli siyosiy partiyalar va guruhlar ishtirokida 1948-1949 y. U Hindiston uchun eng muhim hujjat – Konstitutsiyani ishlab chiqishda ham ishtirok etgan. U 1949 yil noyabr oyi oxirida Ta’sis majlisida ma’qullangan va 1950 yil 26 yanvarda kuchga kirgan. Bu kun mamlakat Mustaqillik kuni hisoblanadi. Hindiston Britaniya hukmronligidan to'xtadi va "suveren demokratik respublika" deb e'lon qilindi. 5 yil muddatga saylangan prezident rasmiy davlat rahbari bo'ldi. Ijro etuvchi hokimiyatni uning nomidan Bosh vazir boshchiligidagi Vazirlar Kengashi amalga oshirdi. Hukumatning qonun chiqaruvchi tarmog'i ikki palatali parlamentdan iborat edi. Hindiston Respublikasi shtatlarning vakolatlari cheklangan federal davlat sifatida tashkil etilgan. Markaziy hukumat ham, shtat hukumatlari ham qonun chiqaruvchi organlar oldida javobgar edi.Hindistondagi bu o’zgartirishlarni ikki davrga bo’lish mumkin. Birinchi davr (1947- 1991 ) iqtisodiy islohotlar, “ qizil atirgullar “ deb nomlanib bu J. Neru oilasiga tegishli edi. Neru sotsializmning aynan markischa yoki sovetcha ko’rinishi emas edi. Neru sotsializmida markaziy g’oyalar va uning oilasi tomonidan “ aralash iqtisodiyot “ shakillantirilgan edi. Bu “sotsialistik model”ni qoloq mamlakatlar qabul qilgan bo’lib, asosan zamonaviy ishlab chiqarishni rivojlantirishga qaratilgan edi. Hindistonda “iqtisodiy islohotlar otasi” Monmaxan Singx mamlakat bosh vaziri bo’lgan vaqtda uning fikricha bozor iqtisodiyotiga o’tish uchun baza, islohotlarni rivojlantirishda yangi bosqichga tayyorlanish kerak bo’lgan. Ko’plab iqtisodchilar iqtisodiy islohotlarga 80 yillar boshida indra Gandi davriga kelibgina juda ishonishdi. Ikkinchi davri islohotlarning (1991-2004) bo’lib, bunda birinchi qadam Radjiv Gandi tomonidan qo’yildi. Ammo mamlakatni sotsializmdan iqtisodiy tozalash tizimi kongressda 1991-yildan boshlandi. Narasimxa Rao (1991- 1995) davlat boshqaruv yo’lidan iqtisodni ozod qilishda sezilarli darajada o’sdi. Ammo uning islohotlari Kongresschilar tarafidan to’liq anglab yetilmadi. Narasimx Rao siyosiy kursda ishladi, bozor iqtisodiyotini rivojlantirish haqida nutqlar qildi, ammo davlat to’g’ri yo’lga sololmadi. Hukumat davlat rejasini rad qilolmadi. HMK iqtisodiy islohotlarning yangi strategiyasida partiya ijtimoiy baza haqida ham unutmadi, chunki kambag’allar ommasi ko’pchilikni tashkil qilardi. Qisqa muddatlik boshqaruvida Narasimx Rao mamlakatni inqiroz holatidan chiqarish vazifasini qila olmadi. 1996-yilda Kongress birlashgan siyosiy hokimiyat- Vatan frontini tuzdi. Bxarat Janata partiyasi bilan hokimiyat uchun kurashda u HMK ning asosiy raqiblari qatoriga kirardi. Birqancha barqarorliklardan so’ng 1998-yilda navbatdan tashqari saylov bo’lib o’tdi va unda g’alabani BJP rahbari A.B. Vadjpai g’oliblikni qo’lga kiritdi. Hindiston prezidenti naravan uning hukumatini shakillantirdi. Hukumat rahbari Atal Bxarat Vadjpai (1998- 2004) diniy nifoqlarga qaramasdan mamlakatda bozor mexanizmini rivojlantirishga, butunlay davlat nazoratini iqtisodiyot ustidan o’rnatishga va Hindistonni sotsializm qoldiqlaridan butunlay tozalashga kirishdi. Birinchidan bozorni rivojlantirish jarayonini uning bazasini tuzish va liberalizatsiya jarayonini davom ettirish haqida nutqlarida aytib o’tdi. Ikkinchidan uning islohotlari markazida Hindistonning tashqi iqtisodiy aloqalari turardi. Atal vadjpai xorij kapitali bilan yangi texnologiya va yangicha rivojlanish istiqbollari kirib kelishiga juda ishonardi. Bu islohotlarning barchasi XXI asrda Hindistonni sanoati rivojlangan mamlakatlar qatoriga kirita oldi. Bu davr Hindiston uchun ishlab chiqarishni to’g’ri yo’lga qo’yilganligi bilan baholanadi. Zamonaviy Hindistonning diniy etnik va tabaqaviy muammolari. 1. Panjobda sikxlar muammosi mavjud bo’lgan: Bu muammo 1980-yilning 1-yarmida juda kuchayib 1984-yil I.Gandining o’limiga olib keldi. 1985-yil o’zaro kelishuv tuzilgan bo’lsada u buzilib 1990-yil harbiy harakatga olib keldi. Mojaro 250 ming insonni halok etdi. Ekstremistlarni Xolistan mustaqilligi uchun kurashini barcha sikxlar ham qollab quvvatlamagan. Sikxlar Hindistonning turli tumanlarida yashab mamlakatda katta o’rin egallagan. Hindiston armiyasi ofitserlarining kelib chiqishini 90%ni sikxlar tashkil etgan. Panjob shtatining o’zi butun Hindiston donining (bug’doyining) 1/5 qismini etishtirgan, bundan tashqari Panjob shtati ishlab chiqarish munosabatida rivojlangan tuman bolib elektr ishlab chiqarish va texnologiyada markaz hisoblangan. 2. Assam shtatida etnik muammolar 1983-yilda kuchaydi. Shtatda 20 mln. aholining 5 mln.ini bengaliyaliklar tashkil qilgan. Harakat "Chet elliklarni Assamdan quvish" shiori ostida rivojlandi. 1983-yil aprelda qirg’in ro’y berdi. Endi hukumatga kelgan R.Gandi muammoni hal etish uchun Assamga tashrif buyurdi. Ko’rinib turubdiki mojarolar ortida manfaatga ega qatlam turar edi. Amaldorlar va ziyolilar bengaliyaliklar raqobatidan cho’chishsa, yirik ishbilarmonlar marvar tabaqasidagi yirik biznes bilan raqobatdan qo’rqishar edi. 3. Tamilar muammosi: Bu muammo Seylon bilan bog’liq bolib janubiy Hindistondan chiqganlar, mustaqillik va muhtoriyat uchun kurashar edi. Hindistonning Tamil Ilam shtati aholisi kurashchilarni har tomonlama qollab quvvatlar edi. Kurashga bel boglagan "Tamil Ilamni ozod etuvchi yolbarslar" guruhini yashirar va qurol yaroq bilan ta’minlab turar edilar. Hindiston hukumatining u yerdagi terrorizm bilan kurashi oqibatda 1991-yil sobiq bosh vazir Radjiv Gandining oldirilishiga olib keldi 4. Kashmir muammosi: Bu muammo Kashmir maxaradjasi Xari Sikx Hindiston tarkibiga qo’shilishiga rozi bolganda paydo boldi. Aholining katta qismini musulmonlar tashkil etsada hududning ¾ qismini Hindistonning Djammiy va Kashmir shtatlari tashkil etardi. Pokiston armiyasi nazorati ostida qolgan hududda rasman ozod hudud hisoblangan ozod Kashmir tuziladi. Shundan buyon bu muammo ikki davlatni doimo mojaroli holatga ushlab turadi. Bir necha bor bu holat harbiy to’qnashuvlarga ham olib kelgan. Hindistonni o’zida 10 mln. kishini tashkil qiluvchi musulmonlar jamoasi muammoli edi. Kashmirning Hindistondagi hududida mashhur musulmon shayx Abdullo boshliq edi, lekin u 1953-yil xibsga olinib urushdan so’ng 1965-yilda ozod etilgan. U 1975-yil Kashmirni Hindiston mulki deb tan olib 1983-yilgacha ya’ni to o’limiga qadar bu hududni idora etadi. Shayx Abdullo vafot etgach Kashmirni uning o’gli Farrux Abdullo boshqaradi, lekin 1980-yil oxirida vaziyat yomonlashadi. Djam va Kashmirni ozod etish fronti faollashadi. Mustaqillik talab etuvchilar terror boshlaydi, buning natijasida Kashmirdan industlar quvib chiqariladi. 400 ming Braxmanlar yani yuqori braxmanlik tabaqa vakillari qochoqqa aylanishadi. Tartibsizliklar davrida ko’plab insonlar oldiriladi. Shunda Hindiston hukumati F.Abdulloni Kashmir hokimiyatidan chetlab u yerda prezidentlik boshqaruvini joriy etadi. Kashmirga 600 ming hind qo’shini yuboriladi, ular to hozirgacha chegaradan o’tib terrorga qarshi kurashmoqda. Shtatda hozirgacha hind qo’shini turibdi, gohida esa musulmonlar va induslar oYtasida to’qnashuvlar ro’y berib turadi. Harbiy harakatlar musulmonlarni jazavaga keltirib turadi. 1993-yil armiya Srinagaradagi payg’ambarning sochi va soqoli saqlanuvchi, musulmonlarga aziz bolgan Hazrat Ball masjidini qurshab olishadi. Xarbiy operatsiya davrida 1995-yil tarixiy Chorat-e-Sharif masjidi vayron etildi. Pokiston Hindistonni bunda ayblab tinch hayotini buzganligini vaj qiladi. Hozirga qadar Kashmirda musulmonlarni bir nechta terroristik tashkilotilari mavjud. 5. Oxirgi vaqtlarda Hindiston federalizmiga oid tortishuvi jonlana bordi. 2000-yil avgust oyida parlament konstitutsiyadagi 84 ta o’zgarishni qabul qildi, bu esa 3 ta yangi shtat, ya'ni Chatisgarx, Uttaranchali, Djarkoxndini tashkil etishga imkon yaratdi. Ular hind tilida so’zlashuvchi madhiya Pradej, Uttar Pradej va Bixor deb nomlangan, shtatlardan ajratilgan bolib u yer aholisini kichik til guruhlari va qavmlardan tashkil topgan. Mutaxassislarning aytishicha Hindistondagi shtatlarning umumiy sonini 58 tagacha etkazish mumkin (hozirda shtatlar soni 28 tani, 1956-yilda 14 tani tashkil etgan). 6. Hindiston uchun eng dolzarb muammo: bu kommunalizm edi. 1947-yil Hindiston dunyoviy davlat deb elon qilingan, lekin urushdan keyingi yillarda Hindistonda Hindu Maxasabxa, Rastriya Svayamsevak Sikx, Shiv Sena, Ram Ratjiya Parishad, Djanata Sangx nomli induslarning shovinistik tashkilotlari faoliyatlarini ko’rsatgan. Bu faoliyat islom ekstremistlari tomonidan harakatga keltirilgan va fundamentalizm shior bilan chiqishgan. Islom qonunlariga ko’ra yevreylar yoki xristian dini vakillaridan bolmish avlod davlat boshqaruviga oHsa induslar qonunga ko’ra islomni qabul qilishlari shart edi, yoki butunlay qirib tashlanishi lozim edi. 1980-yil Bxaratiya Djanata partiyasi tashkil etilib, uning g’oyalari kommunalizmga qaratilgan edi. 1990-yil uning lideri I.K.Advani shimoliy Hindistondagi masjidlarni buzib uning o’rniga hindlar ibodatxonasini qurishga da’vat etgani uchun xibsga olingan. 1992-yilning dekabr oyida hind fanatlari olomoni Ayadxiyadagi Bobur masjidini (Uttar Pradej) vayron etishadi. Diniy qatlam vakillariga duch kelishni istamagan hukumat a’zolari bunga hech qanday qarshilik ko’rsata olishmadi. 1998-yildan boshlab BDP hukumatni idora eta boshlaydi va shundan' boshlab Hindistonda kommunalizm, mamlakatni indus davlatiga aylanish xavfi aniq ravshan bolib qoladi. 7. Tabaqaviy muammo ham Hindistonda boshqa muammolar singari juda kuchli edi. Aholining % qismini quyi tabaqa vakillari tashkil etsa, undan 15,5% dolitlar, yoki xaridjanlar "sobiq teginib bo’lmaslar" tashkil qilar edi. Rivojlangan tabaqa vakillariga aholining 17.6% to’g’ri kelsa ulardagi aholi sonining 5.5%ini braxmanlar tashkil etadi, lekin hukumatda 63% yuqori lavozimlarni ular egallashgan. Hind hukumati boshqaruvda boshqa tabaqa vakillarini ham tortishga harakat qilishgan. Ular uchun davlat sektorida, talim yo’nalishi va ma’muriy boshqaruvlarda o’rinlar tayyorlangan 1978-yil hukumatni Djanata partiyasi boshqargan davrda boshqa tabaqalar uchun maxsus komissiya tuzilgan. 1980-yil bu komissiya hisobot topshirgan, unga ko’ra qo’yi tabaqa vakillari uchun zaxira ish o’rinlarini kengaytirish, ko’zda tutilgan. Hukumat komissiya hisoboti bo’yicha ko’p izlanishlar olib bordi va 1983-yilda hisobot parlamentda eshittirildi. Shundan buyon ishchi o’rin zaxiralari doimo mojaro keltirib chiqargan. Dalitlar uchun moljallangan kvota cTrinlari doim amaldorlar tomonidan rad etilagan. 8. Hindistonda yana bir muammolardan biri, bu Hindiston aholisi tez sur’atlar bilan o’sib Osiyodagi davlatlar orasida sardorlik qilishi edi. (Demografik muammo). (2001-yil natijasiga ko’ra 1027 mln aholi) Hozirda har 6-dunyodagi inson bu hind. Bu ahvol esa o’z o’zidan ko’plab ijtimoiy muammolarni keltirib chiqaradi. Bular aholi o’rtasidagi an’anaviy va zamonaviy iqtisoddagi daromadlarga ega bolgan aholi vakillari bilan bogliq.⁵ Taxminan 300 mln inson hozirgi Hindistonda o’rta tabaqa vakillarini tashkil etadi, ularning daromad darajasi rivojlangan davlatlardagi har bir inson daromadi darajasiga teng. Lekin qolgan aholining ahvoli juda yomon ahvolda. Hind aholisining 20%ni qo’yi tabaqa yani qashshoqlar tashkil etadi. Amalda Hindiston aholisining 35 mln.ni ishsiz. Aholining 28%igina sanitariya va gigiyenik sharoitlarga ega. Bolalarning 50%ini qorni tcfymaydi. Bularning barchasi gohida yuqumli kasalliklarga olib keladi. Hatto 1994-yil Maxaradja shtatida bubon chumosi (vabo) qayd etilgan. Barcha ko’rsatilgan muammolarni Hindiston o’z kuchi bilan bartaraf qilishga erishgan. Urushdan so’ng Hindiston ancha ko’zga ko’rinarli yutuqlarga erishdi. Bu davrda o’rtacha yashash darajasi 1 baravar o’sdi, savdo sotiq muammosi hal etildi, iqtisodda yillik o’sish darajasi 6%ni tashkil qilgan. Hozirda hindiston dunyo bo’yicha eng tez rivojlanayotgan o’ntalik davlatlar jumlasiga kiradi. Bu hudud dunyodagi eng katta demokratik davlat, bu yerda qadimgi qishloq boshqaruv shakli panchayatga amal qilinadi. Hindistonning ko'p asrlik tarixida XX asrda. hind xalqining mustamlakachilik hukmronligiga qarshi, mamlakat mustaqilligi uchun ozodlik kurashi davri – o‘tmish merosini yengib, yangi davlat barpo etish, ulkan ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni hal etish davri bo‘ldi.20-asrning 2-yarmida Hindiston milliy kongressi va boshqa siyosiy tashkilotlar Hindiston milliy ozodlik harakatiga asos soldi.Mustaqillikka intilish bilan bir qatorda hindu va musulmon aholi o'rtasida ham yillar davomida keskinliklar paydo bo'ldi. Har doim ozchilik bo'lgan musulmonlar hind hukumati hukmronligidan qo'rqishgan va mustaqillik g'oyasidan ehtiyot bo'lishgan.1915-yilda Mahatma Gandi Hindiston milliy ozodlik harakatiga boshchilik qildi va har ikki tomonni hamjihatlikka chaqirdi. Gandi Hindistonga zo'ravonliksiz ommaviy xalq harakati orqali mustaqillik uchun kurashda katta ta'sir ko'rsatdi va bu uni jahon tarixidagi eng ajoyib liderlardan biriga aylantirdi. Hindlar uni mahatma deb atashgan, bu sanskrit tilida “buyuk ruh” degan ma’noni anglatadi. 1920-yildan boshlab Mahatma Gandi Britaniya mustamlaka hukumatiga qarshi ommaviy kampaniya boshladi. Butun Hindiston yarimorolida Britaniya hukmronligiga qarshi inqilobiy harakat boshlandi.Hindiston mustaqilligi va gʻarb tarzidagi demokratiyani oʻrnatish yoʻlidagi birinchi qadam Britaniya vitse-qiroli maʼmuriyatiga hind maslahatchilarining tayinlanishi boʻldi.Ikkinchi jahon urushi xalqaro vaziyatda va Hindistonning ichki ahvolida tub o'zgarishlarga olib keldi. Uzoq davom etgan mustamlakachilik zulmi qashshoqlikka va keng ommaning halokatiga olib keldi. Hindistonning mustaqil taraqqiyot tendentsiyasi va Angliyaning mustamlaka hukmronligi o'rtasidagi qarama-qarshilik keskin kuchaydi, bu 1945 yil yozidan kuchli anti-imperialistik harakatning kuchayishiga sabab bo'ldi. U aholining asosiy qatlamlarini birlashtirdi va tarixiy sharoitlar tufayli. , milliy burjuaziya boshida edi, uning manfaatlarini Hindiston Milliy Kongressi (INK) himoya qildi. Uning nutqlarini "zo'ravonliksiz kurash" doirasida cheklash istagiga qaramay, mamlakatda Hindiston qo'shinlarining Hind-Xitoy va Indoneziyaga yuborilishiga qarshi norozilik harakati, Hindiston milliy armiyasini himoya qilish kampaniyasi boshlandi. 1946 yil boshida bu harakat armiya va flotni, davlat apparatini egallab oldi. Bu diniy jamoalar, millatlar va siyosiy harakatlar birligini namoyon etdi.1946 yil boshida Hindistonda mustamlakachi hokimiyatlarning roziligi bilan qonun chiqaruvchi assambleyaga saylovlar bo'lib o'tdi. Ko‘pchilikni mamlakatning muvaqqat hukumatini tuzgan INC partiyasi qabul qildi. Shu bilan birga, Hindistonning musulmon aholisi ko'p bo'lgan viloyatlari va knyazliklari INC hokimiyatini tan olishdan bosh tortdilar.Musulmonlar ligasi ularning manfaatlarini ifodalovchi sobiq Britaniya Hindistoni hududida islom davlatini barpo etish uchun kurash boshlanganini e'lon qildi.1947 yilda mustamlaka ma'muriyati Hindistonga mustaqillik berilganligini e'lon qildi. Ilgari birlashgan mustamlaka diniy yo'nalish bo'yicha ikki davlatga bo'lindi - Hind Hindistoni va Islom Pokiston, ular hukmronlik maqomini oldi. Britaniya Hindistonining knyazliklari va viloyatlari (shtatlari) qaysi shtatlarga qo'shilishlarini hal qilishlari kerak edi.Panjob va Bengaliyaning boʻlinishi tufayli hindular, sikxlar va musulmonlar oʻrtasida qonli toʻqnashuvlar boʻlib oʻtdi, natijada 500 mingdan ortiq kishi halok boʻldi. Hindistonning boʻlinishi jahonning yangi tarixidagi eng yirik aholi migratsiyasiga ham olib keldi – Hindiston va Pokistonning yangi tashkil etilgan shtatlari hududiga 12 millionga yaqin hindular, sikxlar va musulmonlar joylashdilar.Ozodlik harakati yetakchisi M. Gandi islomchi aqidaparastning suiqasd qurboni bo'ldi. 1947 yil kuzida pushtun qabilasi otryadlari Hindiston shimolidagi Jammu va Kashmir knyazliklari hududiga Pokistondan bostirib kirdi. Hindistonning bir qismi bo'lish istagini bildirgan knyazliklarga hind qo'shinlari yordamga keldi. 1947-1949 yillardagi Hind-Pokiston urushi boshlanib, BMT aralashuvidan soʻng murosaga – Jammu va Kashmirni Hindiston va Pokiston oʻrtasida boʻlish asosida toʻxtatildi. Mustaqillikka erishish yo'lidagi yakuniy qadam 1950 yilgi konstitutsiyaning qabul qilinishi bo'ldi va INC 1977 yilgacha hokimiyatni ushlab turgan hukmron partiyaga aylandi. Uning rahbari 1964 yilda vafotigacha J. Neru bo'lib, bu lavozimda uning o'rniga qizi Indira Gandi keldi. O'z navbatida, uning qat'iy harakati Hindiston iqtisodiyotini yuksaltirishga va korruptsiyaga qarshi kurashishga yordam berdi.Muvofiqlik ish shundan iboratki, hozirgi vaqtda Hindiston dunyodagi eng jadal rivojlanayotgan mamlakatlardan biri bo'lib, bu asosan Hindiston hukumati tomonidan XX asrning 50-80-yillarida mustaqillikka erishganidan keyin amalga oshirilgan bir qator tub islohotlar tufayli mumkin bo'ldi.maqsad ish Hindiston mustaqillikka erishgandan keyin davlat va huquqiy rivojlanish muammolarini o'rganishdan iborat.Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagilarni hal qilish kerak edi vazifalar:Hindiston davlatchiligini shakllantirishning asosiy yo'nalishlari va muammolarini aniqlash;Hindistonning mustaqillikka erishgandan keyingi davlat-huquqiy rivojlanishi muammolarini tahlil qilish;Hindistonning mustaqillikka erishgandan to 1984 yilgacha bo‘lgan tashqi siyosati va tashqi iqtisodiy aloqalarini ko‘rib chiqing.Yakuniy saralash ishi kirish, paragraflarga bo'lingan ikki bob, xulosa va foydalanilgan manbalar va adabiyotlar ro'yxatidan iborat. Hindistonning 20-asrdagi siyosati jamiyat faoliyatining turli sohalarini tobora koʻproq qamrab oldi va ijtimoiy jarayonlarga tobora faol taʼsir koʻrsatmoqda. Buni K.A.Antonov, G.M. Bongaru-Levin, G.G.Kotovskiy "Hindistonning iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy rivojlanishi (1947-1987)", Hindiston ichki siyosiy vaziyatining asosiy bosqichlari va xususiyatlarini ochib beradi. Jamiyatdagi ichki tabaqalanish va qarama-qarshiliklarga alohida e'tibor beriladi. Alaev L.B. ishida. “Hindiston: Hindistondagi milliy ozodlik harakati” tarixiy taraqqiyotda Hindistondagi etnik omil va siyosiy tizimning o‘zaro ta’sirini batafsil ko‘rib chiqadi. A.M.ning ishida. Dyakov "Ikkinchi jahon urushi davrida va undan keyingi Hindiston" asarida Panjob, Assam va boshqa hududlardagi ziddiyatli vaziyatlar va ularning siyosiy yuqori tuzilmadagi o'zgarishlarga ta'siri, shuningdek, Ikkinchi Jahon urushidan keyingi Hindistonning iqtisodiy rivojlanish jarayoni tahlil qilinadi.Komarova E.N kabi sovet olimlarining asarlaridan ham foydalandim. "Zamonaviy Hindistonning siyosiy rivojlanish tendentsiyalari", Chicherov A.I, Yurlova F.N.ning asarlari. "Indira Gandi: hokimiyatga yo'l", "Hindistonda ayollarning ijtimoiy holati va ayollar harakati", Rastyannikova V.G. Hindistonda yer islohoti. Hindiston bugun" va boshqalar.⁶