Mundarija: Kirish I bob. Ko‘p o‘lchamli obyektlar tuzilishi

II bob. Texnologik jarayonlarda ko‘p kanalli sistemalarning bog’liqligi.
2.1 Ko‘p o‘lchamli sistemalarni kanallarga ajratish.
Ko‘p kanallar sistemalari, biror jarayonni o‘z ichiga olgan va ma'lum bir murojaatni bajarish uchun o‘rnatilgan tizimlardir. Bu tizimlar odatda kompleks va katta o‘lchamlarda ishlaydigan va bir-biriga bog'liq bir nechta kanal yoki komponentlardan iborat bo‘ladi. Ularning asosiy maqsadi, biror turdagi masalalarni hal qilish, ma'lumotlarni almashish va taqsimlash, kommunikatsiya o‘rnatish, yo‘l vaqtini va resurslarni boshqarish va monitoringni o‘z ichiga oladi.
Ko‘p kanallar sistemalarining bog'liqligi quyidagi masalalarni o‘z ichiga oladi: Kommunikatsiya: Ko‘p kanallar sistemalari, xabar almashish, axborotlarini taqsimlash va ma'lumotlarini uzatishning o‘rnatilgan yollarini o‘z ichiga oladi. Bu turlar telekomunikatsiya tarmoqlari, internet, mobil aloqa tarmoqlari, kabellarni qo‘limlashtirish tizimlari kabi turli xil kommunikatsiya tizimlarini o‘z ichiga oladi. Tizimlar boshqarish: Ko‘p kanallar sistemalari, tizimlarni boshqarish, monitoring qilish va ularga ma'lumotlarni taqsimlash uchun ishlatiladi. Bu tizimlar kompyuter tarmoqlari, serverlar, operatsion tizimlar, monitoring vositalari va boshqa tizimlar boshqarish tizimlarini o‘z ichiga oladi. Mahsulot ishlab chiqarish: Sanoat sohasida ko‘p kanallar sistemalari, sanoat jarayonlarini boshqarish uchun ishlatiladi. Bu tizimlar maxsus mashinalar, ish stansiyalari, mahsulot ta'minoti, ishchi o‘zaro almashinuvi va boshqa xususiyatlarni o‘z ichiga oladi.
Logistika: Ko‘p kanallar sistemalari, maxsus logistika jarayonlarini boshqarish uchun foydalaniladi. Bu tizimlar inventar, tovarlar yetkazib berish, yuklarini yo‘lga tushirish va boshqa lojistik jarayonlarni o‘z ichiga oladi.
Ma'lumotlar analizi va ma'lumotlarni ishlab chiqish: Ko‘p kanallar sistemalari, katta miqdordagi ma'lumotlarni to‘plash, saqlash, tahlil qilish va ma'lumotlar asosida qaror qabul qilish uchun ishlatiladi. Bu tizimlar ma'lumotlar ombori, ma'lumotlar analiz vositalari, axborot tahlil platformalari va boshqa xususiyatlarni o‘z ichiga oladi.
Bu faqat bir nechta ko‘p kanallar sistemalari turlarini tashkil etadi va har bir sohaga mos keladigan boshqa turlar mavjud bo‘lishi mumkin. Shuningdek, har bir sohada xususiyatlarga ega bo‘lgan turli ko‘p kanallar sistemalari mavjud bo‘lishi mumkin, bu esa ularning xususiyatlarini va ularga tegishli bo‘lgan bog'liq sohalarni ko‘rsatadi. Ko‘p o‘lchamli sistemalarni kanallarga ajratishning bir necha yo‘llari mavjud. Bu, sinalizatsiya va kommunikatsiya uchun juda katta tarmoqlarni o‘rnatishga imkon beradi. Quyidagi kanallar bu maqsadda foydalaniladigan mos mashhur usullardan ba'zilaridir:
Optik fiber: Optik fiber tarmoqlar, yorug'lik signalining o‘qishini yoki jo‘nab olishini ta'minlaydigan noaniq plastik yoki steklovidnoy o‘lchamli tarmoqlardir. Ular juda katta bandlik va sifatli kommunikatsiya uchun yaxshi tanlashadi.
Kabel tarmoqlar: Elektrik muntazamasi, telefon, telegraf va ko‘plab boshqa tizimlarga aloqada ishlatiladigan kabel tarmoqlaridan foydalanish mumkin. Ular o‘lchami va tizimni qandayligi bo‘yicha o‘zgaradi, ammo ko‘p o‘lchamli tarmoq bo‘lganliği sababli katta ma'lumot o‘tkazishga imkon beradi. Birlashgan elektronika: Birlashgan elektronika vositalari, yuqori o‘lchamli tizimlarning ma'lumotlarini kompakt va samarali bir tikishga aylantirish uchun ishlatiladi. Bunday vositalar katalog, ruterlar, uzluksiz kommutatorlar, ma'lumotlar xotiralarining mirqasi va boshqalar kabi turli usullar bo‘lishi mumkin.
Radiosignal: Kabellarda yo‘qotish shakli yoki radiohavoda joylashgan radiosignal orqali ma'lumotlar o‘tkazish mumkin. Bu, WiFi, Bluetooth, uyalararo uzatish (WAN) va boshqalar kabi teknologiyalar orqali amalga oshiriladi.
Satelitlarning doirasida o‘tkazish: Bu, uzoq masofadagi o‘lchamli tarmoqlar uchun ishlatiladigan va harakatlanuvchi satelitlar orqali ma'lumotlar o‘tkazishni ta'minlaydigan usuldir. Ular global aloqa tizimlarini ta'minlashda, televiziyada va boshqa sohalarda ishlatiladi.
Mobil aloqalar: Mobil aloqa operatorlarining tugallanmagan mobil telefonlari orqali ma'lumotlar o‘tkazish uchun ishlatiladi. Bu, mobil internet, SMS va qo‘shimcha mobil xizmatlarga aloqada foydalaniladi. Elektromagnit signal yo‘llari: Elektromagnit signal yo‘llari, radio, televideniya va boshqa kabellardan to‘xtashmaslik va tarmoqlashmaslik prinsipi asosida ma'lumotlarni o‘tkazish uchun ishlatiladi. Har bir tizim va har bir muhit uchun eng qulay va qo‘llanishli usulni tanlash kerak, chunki har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va cheklovlariga ega bo‘lishi mumkin. Ko‘p o‘lchamli sistemalarni kanallarga ajratishni o‘rganish uchun sizga qanday turdagi sistemadan murojaat qilayotganingizni aniqlashimiz kerak. Ushbu turlar masofavi hisoblanishi mumkin: Tizimli kanallar: Bu turdagi kanallar, ma'lum bir mamlakatda, tumanlarda yoki boshqa joylarda joylashgan kompaniya yoki tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi. Masalan, elektr energiya tarmoqlari, suv tashqi tarmoqlari, gaz tarmoqlari va boshqalar. Bunday tizimlar, modellari va xususiyatlari bo‘yicha o‘rnatilgan eng so‘nggi texnologiyalardan foydalanadi. Tizimni o‘lchash uchun odatda sovuqlik, quvvat, yoqilg'i yoki boshqa xususiyatlarni o‘lchash usullari ishlatiladi. Kommunikatsiya tarmoqlari: Bu turlar telekomunikatsiya, internet, mobil aloqa tarmoqlari va boshqa axborot kommunikatsiyalari tizimlari bo‘lishi mumkin. Bunday tarmoqlar odatda signal kuchini, tarmoq tezligini, uzluksizlikni va boshqa ko‘rsatkichlarni o‘lchash orqali tahlil qilinadi. Transport tizimlari: Ushbu turlar avtomobillar, samolyotlar, to‘g'riyo‘larda va boshqa transport vositalari yoki ularga oid bo‘lgan tizimlar bo‘lishi mumkin. Bu tizimlarda o‘lchamli xususiyatlarni o‘lchash uchun yurish tezligi, transport vositasining o‘lchami, yo‘lning uzunligi, yo‘l vaqtini va boshqa ma'lumotlar ishlatiladi. Logistika va tashuvchi tizimlar: Bu turlar inventar, o‘lchamli o‘lchamlar, o‘rnatish joyi va boshqa tashuvchi tizimlarni o‘z ichiga oladi. Bu tizimlar harakatlanish, ushbu tizimlar orasida maxsus logistika va tashuvchi vaqtini o‘lchash uchun ma'lumotlarni ishlatadi. Bundan tashqari, bir nechta turlarda o‘lchamli sistemalarni o‘rnatish va ajratish mumkin. Ular odatda ularning maqsadiga va kimdan ma'lumotlarni olganingizga qarab tanlanadi.
Ko‘p kanalli sistemalar, bir yoki bir nechta almashtirish yo‘nalishlari yoki funktsiyalari bo‘lgan texnologik tizimlardir. Bu tizimlar, biror jarayonni boshqarish, ma'lumotlarni o‘lchash, aloqalarni o‘rnatish va boshqalar kabi turli muammolarni yechish uchun ishlatiladi. Ularning asosiy xususiyati, ma'lum bir vazifani bajarish uchun bir nechta o‘lchov va boshqarish kanallarini o‘z ichiga olganligidir. Ko‘p kanalli sistemalar, quvvat, elektronika, avtomatika, telekomunikatsiya, kompyuterlar, ma'lumotlar ombori, sensorlar va boshqa texnologiyalar bilan bog'liq bo‘lishi mumkin. Ularning o‘rnatilish shakli va tuzilishi, maqsad va talablarga qarab o‘zgaradi.

Bir nechta misollar ko‘rsatish mumkin:
Yevropada va Amerikada amalga oshirilgan muloqot tarmoqlari (2G, 3G, 4G, 5G) telefoni aloqalantirish uchun ko‘p kanallarni ishlatadi. Bu tarmoqlar, ko‘p mobil foydalanuvchilarni yarimmar varaqalashgan joylarda ham aloqada bo‘lishi uchun bir nechta kanallardan foydalanishni ta'minlaydi.
Asosiy hisob-kitoblarda ishlatiladigan RAID (Turbo-disk yuritish to‘plami) sistemasi. RAID, ma'lumotlarni qayta tiklash va saqlash uchun ko‘p diskli tizimni o‘z ichiga oladi. Bunda ma'lumotlar bir nechta disk orasida ajratib turiladi, shuningdek, tarqalgan ma'lumotlar o‘qish va yozish uchun bir nechta kanallar ishlatiladi. Bu jarayon turli disk yo‘nalishlarini parallel ravishda ishlatish orqali takomillashtiriladi.
Ma'lumotlar tarmoqida (LAN) ishlatiladigan Ethernet, bir nechta kanallar orqali ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish uchun ishlatiladi. Ethernet tarmoqlar, to‘plamlar, ko‘p portli kommutatorlar va ish stollarini qamrab olgan joylarda ko‘p kanallar bilan bog'liq bo‘lishi mumkin.
Shuningdek, server farmalarida ko‘p kanallar orqali ma'lumotlar uzatiladi va qayta tiklanadi. Bu, ma'lumotlar tarmog'ini takomillashtirish, yuqori tezlik va ishlab chiqarishni oshirish uchun amalga oshiriladi.
Ko‘p kanalli sistemalar, ma'lumotlarni samaradorlik, tezlik, ustunlik va tartiblash uchun foydalaniladi. Ularning asosiy foydalanish sohalariga telekomunikatsiya, avtomobillar, kompyuterlar, to‘g'riyo‘larda, fabrikalar va boshqa sohalarni kiritish mumkin.
Ko‘p kanallar tizimi, bir nechta o‘lchamli obyektlar, sensorlar, boshqaruv markazlari va ko‘rsatkichlar orqali ma'lumot almashishni ta'minlaydi. Bu tizimlar odatda avtomatlashtirilgan muhitlarda yoki kompleks jarayonlarda foydalaniladi. Ular o‘lchamli ma'lumotlarni to‘plash, o‘qish va boshqarish imkoniyatini beradi.
Ko‘p kanallar tizimlarining bir qismini kompyuterlar, sensorlar, kom munikatsiya vositalari, ma'lumotlar bazalari va boshqa texnologik qurilmalar tashkil qiladi. Bu tizimlar mavjud turdagi yo‘l vaqtini, tezlikni, kuchni, kundalik hisoblagichlarni, istiqbollarni, temperaturani, bosimni, o‘qim kuchini va ko‘plab boshqa o‘lchamli ma'lumotlarni birlashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Misol uchun, mashinalar sohasida, ko‘p kanallar tizimlari yo‘l sari, tormoz holatini, tezlikni, motor haroratini, yakit miqdorini, shinamani va boshqa o‘lchamli ma'lumotlarni to‘plash uchun ishlatiladi. Bu ma'lumotlar, mashina ishlarini boshqarish, xavfsizlikni ta'minlash, ehtiyotlar va tezkor ta'mirlarni amalga oshirish uchun foydalaniladi. Boshqa misollar shu yo‘lda davom etishi mumkin. Ko‘p kanallar tizimlari turli sohalarda, masalan, energiya tizimlari, sanoat mashinalari, bog'liq omonatlarni boshqarish, havo va havoaro tizimlari, bog'liq ishlab chiqarish tizimlari, yangiliklar va axborot tizimlari, kuzatish va monitoring tizimlari, telekomunikatsiya tarmoqlari va boshqalarida foydalaniladi.
Ko‘p kanallar tizimlarining afzalliklari:
O‘lchamli ma'lumotlar uchun keng imkoniyatlar: Ko‘p kanallar tizimlari turli o‘lchamli ma'lumotlarni to‘plash imkoniyatini beradi va har bir o‘lcham kanali alohida ma'lumotlarni o‘qish uchun moslashtirilgan.
Avtomatlashtirish va boshqarish: Ko‘p kanallar tizimlari avtomatik boshqarish uchun muhimdir. Ular ma'lumotlarni to‘plash, tahlil qilish, xabarlashish va qaror qabul qilish imkoniyatlarini beradi. Integritet va ishonch: Ko‘p kanallar tizimi o‘lchamli ma'lumotlarni bir-biriga solish, saqlash va ulardan foydalanishning ishonchli va ishonchli bo‘lishini ta'minlaydi. Maxsus talabalarni o‘rganish: Ko‘p kanallar tizimi, boshqaruv markazlariga va operatorlarga o‘lchamli ma'lumotlarni aniqroq ko‘rsatish imkonini beradi va ularning harakatlarini kuzatishga yordam beradi.
Shuningdek, ko‘p kanallar tizimlari turli sohalarda effektivlik, amalga oshirish, monitoring va boshqaruvni yanada yaxshilaydi. Bular, tizimlarni optimallashtirish va takomillashtirish, xato va zararli tasarruflarni kamaytirish va ishlab chiqarish jarayonini yaxshilashga yordam beradi.