Mundarija Kirish I bob portland sementni ishlab chiqarish usullari

Sotib olayotganda qurilish materialini tanlash 
Tsement sotib olayotganda, qadoqni diqqat bilan o'rganing. E'tibor bering: 
• 
ishlab chiqarilgan sana (barcha xususiyatlarini saqlab qolish uchun tsement 
quruq xonada 6 oy davomida yaxlit, buzilmagan paketda saqlanishi kerak); 
• 
markalash (bu kuch va qo'shimchalarning mavjudligi yoki yo'qligini 
ko'rsatadi); 
• 
paketning yaxlitligi. 
• 
Sementni ommaviy emas, sumkalarda sotib olish afzalroqdir, chunki siz o'zingiz 
sotib olingan tovarlarning sifatini nazorat qila olasiz. Portland sement, qattiq va 
qalin beton tayyorlash uchun foydalaniladigan oddiy tsementdir. Bu sement, 
silikatlar, alumina, ferrosilikatlar va boshqa moddalar bilan tarkiblangan. Farqlari 

---

19 
 
esa, ularning tarkibidagi moddalar va ularga qo'shimcha moddalar qo'shilishi bilan 
bog'liq. Misol uchun, portland sementi qalinlikni oshirish uchun qo'shimcha gips 
yoki kalsiyum sulfat qo'shilishi mumkin. Umuman olganda, portland sementi bir 
nechta turdagi tarkibiy moddalar bilan ishlab chiqariladi va ularning har biri 
alohida xususiyatlarga ega. Portland sementi, beton tayyorlashda juda katta 
ahamiyatga ega. Ushbu sement qattiqlik va qalinlikni oshirish, suv va xavfli 
moddalar bilan ta'minlash, shuningdek, betonning ishlab chiqarilishi va o'tkazilishi 
davomida ham muhim o'rin tutadi.
• 
Portland sementining tarkibidagi asosiy moddalar silikatlar, alumina, 
ferrosilikatlar va kalsiyum karbonatdan iboratdir. Bu moddalar ishlab chiqarilishi 
uchun qo'llanadigan asosiy materiallardir.
• 
Sementning tarkibiga qo'shimcha moddalar ham qo'shilishi mumkin. Masalan, 
qalin beton tayyorlash uchun qo'shimcha gips yoki kalsiyum sulfat qo'shiladi. 
Shuningdek, sementning ishlab chiqarilishi davomida qo'shimcha moddalar ham 
qo'llanadi. Misol uchun, portland sementining tarkibida boron, molibden va 
boshqa moddalar qo'shilishi mumkin.
• 
Portland sementi turli xil turlarda ishlab chiqariladi. Masalan, I-turi portland 
sementi yuqori qattiqlikka ega bo'lib, beton tayyorlashda yuqori kuchga ega 
bo'ladi. II-turi sement esa suv va xavfli moddalar bilan ta'minlanadi va betonning 
suvga qarshi to'g'riroqlikni oshiradi.
• 
Beton tayyorlashda portland sementi, suv, to'g'riroqlovchi moddalar va qo'shimcha 
moddalar ishlatiladi. Bu moddalar tarkibi betonning xususiyatlarini ta'minlaydi. 
Masalan, suv betonning qattiqligini kamaytiradi, to'g'riroqlovchi moddalar esa 
betonning suvga qarshi to'g'riroqlikni oshiradi.
• 
Betonning tayyorlanishida portland sementi juda muhim ahamiyatga ega, chunki 
betonning xususiyatlari uning tarkibi bilan bog'liq. Bu sababli, sementning sifati 
va tarkibi juda muhimdir va uni ishlab chiqarish davomida katta e'tibor berilishi 
kerak
Beton, qat'iylik va to'g'ri ravishda ishlatiladigan eng kuchli tarkibiy 
materiallardan biridir. Uning asosiy tarkibi sement, suv va to'siqni tashkil etadi. 

---

20 
 
Beton tayyorlashda boshqa qo'shimcha materiallar ham ishlatilishi mumkin, 
masalan, to'siq, qum, kavoj, polimerlar va boshqalar. 
• 
Sement esa, beton tayyorlash uchun asosiy material hisoblanadi. Uni o'simliklar 
yoki mineral moddalarining quru qismlaridan ishlab chiqarish mumkin. Sement 
ishlab chiqarishda qo'shimcha materiallar ham ishlatiladi, masalan, qum, to'siq va 
kavoj. 
• 
Sementning tarkibi esa asosan silikat moddalaridan iborat bo'ladi. Bu moddalar 
o'simliklar va mineral moddalarining quru qismlaridan tashkil topgan silikatlar 
hisoblanadi. Sementning tarkibida shuningdek, gips yoki anhydrit ham bo'ladi. Bu 
moddalar sementning qattiqligini va ishlab chiqarish jarayonida o'tkaziladigan 
kimyoviy reaktsiyalarni ta'minlaydi. 
• 
Sement ishlab chiqarish jarayoni esa qattiq va uzun davom etuvchi bir jarayondir. 
Ushbu jarayonda silikat moddalarining kimyoviy reaktsiyalari natijasida qattiq 
moddalar tashkil topadi. Bu moddalar esa suv bilan aloqador bo'lib, sementning 
ishlab chiqarilishi va beton tayyorlash jarayonida ishlatiladi. 
• 
Beton tayyorlash jarayonida esa, sement, suv va to'siqni birlashtirib qattiq massani 
tayyorlaydilar. Ushbu massani shakllantirish uchun esa qo'shimcha materiallar 
ham ishlatiladi. Betonning xossalari esa qattiqligi, to'g'ri ravishda shakllanishi, 
kuchli va uzun davom etuvchi bo'lishidir. 
• 
Betonning ishlatilishi esa juda keng tarqalgan bo'lib, uni qurilishdan turli 
sohalarda foydalanish mumkin. Masalan, binolarda, yo'l va ko'prik qurilishida, 
temir yo'llarda, suv omborlarida va boshqa sohalarda beton juda keng tarqalgan 
material hisoblanadi.
4
6. 
4
Gelperin N.I. Osnovnыe protsessы i apparatы ximicheskoy texnologii. – 
7. Uchebnik. M.: Ximiya, 1991. - t.1-2. – 810 s. 
8. G.D. Kavetskiy, A.V. Korolev. Protsessы i apparatы piщevыx proizvodstv. Uchebnik. Moskva VO 
«Agropromizdat» 1991. – 431s
.

---

21