Mundarija kirish I. Kon to‘G‘risida umumiy ma’lumot. Kon tumanini geologik va ekologik ta’rifi

III. KON UCHASTKALARINI OCHISH VA KAZIB OLISH TIZIMI.
3.1. Kon uchastkalarini ochish
Kondagi uchastkalarni ochish va tayyorlash hamda ekspluatatsiya qilish qo‘yidagi faktorlarga bog‘liq ravishda olib boriladi:

1. 
   Foydali qazilmalarni yotish sharoitlari qabul qilingan qazib olish tizimlari va amaldagi karerning kon maydonlari;
   
2. 
   Ochish ishlarida xosil bo‘ladigan ag‘darmalar va karerda sanoat maydonlarini joylashtirish;
   
3. 
   Kon erlarining relefi;
   
4. 
   Qurilish davrida tuzish va ishchi zonalarni ekspluatatsiya qilishning birinchi davri, bajarilishi belgilangan karer ish unumdorligi uchun front ishlari ta’minlangan ;
   
5. 
   Ochishda kapital xarajatlar.
   

YUqorida keltirilgan loyixani xisobga olib qarab chiqiladi:
1. uchastkaning shimoliy tomonini ekspluatatsiya qilishda qazib olinuvchi gorizontlarni ochish va tayyorlash.
SHu maqsadda ishchi gorizontlarda mavjud zaezdlar qo‘llaniladi.
Qazish ishlari ma’lum rayonlarda 550 gorizontda boshlanadi. Karerni chiqish joyidagi mavjud gorizontlar osti muxim qiyalikka ega, ularni tozalab tekislash bilan pog‘onalarni narezka qilish loyixada belgilangan.
Xuddi shunday mavjud ishchi gorizontlarda 550 gorizont boshlanishidayoq qayta ishlanadi.
So‘ngra belgilangan 535metrda tuzilgan maydonlarda avtoyo‘llarni birgalikda karerdan chiqish laximlari 550m gorizontda o‘tadi. 550m gorizontda aloxida zaezdlar qurilishi ikkita gorizontni bir vaqtda qayta ishlash imkonini beradi 550 va 535m gorizontlarda.
SHu maqsadda 535 belgili gorizontda tashkil qilingshan maydonlar, 535 belgili gorizontda qirqim yarim transheyalar o‘tkazilgan.
520 belgili gorizontni ekspluatatsiyaga ochish va tayyorlash karerni ish olib borilmaydigan bortlarida mavjud pod’ezd avvtoyo‘llarni chiqishi qirqim transheya o‘tish yordamida amalaga oshiriladi.
Qolgan quyi qismda yotuvchi qazuvchi 490 va 505 gorizontlar., ekspluatatsiyaga qirqim va chiquvchi transheyalar orqali ochiladi va tayyorlanadi karerni sharqiy ish olib borilmaydigan bortlarida 520 belgili gorizont maydonlariga chiqishi ular yordamida amalga oshiriladi.
Qoyali ochuvchi jinslar dolomitlangan oxaktoshlar qayta ishlanadi va xozirda 565gorizontda olib boriladi. (pog‘ona osti belgisi 2-3metr chegarada kuchsizlanadi) qazib olinuvchi gorizontlar va so‘ngra ag‘darmalarga olib boruvchi avtoyo‘llarga chiqishi bilan amalga oshiriladi.
Yumshoq qoplovchi jinslarni olib tashlash doimiy belgiga ega bo‘lmagan o‘xshash chiqish yo‘llari orqali amalga oshiriladi, keyinchalik dolomitlangshan oxaktoshlar xuddi qoplovchi tog‘ jinslari kabi ag‘darmalarga g‘aramlanadi, ya’ni karerning janubi g‘arb tomonida joylashgan, loyixa bo‘yicha 580 gorizontdagi transheyalarning va uchastkaning janubi g‘arbdagi yumshoq jinslardan iborat gorizont tashkil qilinganini ko‘rish mumkin.
Shu maqsadda avtoyo‘ldan ag‘darmaga olib boruvchi 565m va 580m gorizontdagi chiquvchi transheyalar o‘tiladi hamda 580 metr gorizontda qirqim yarim transheyalar.
Shu boisdan ahamiyatga ega bo‘lmagan yumshoq qoplovchi tog‘ jinlar quvvati va ularning maxsus kon kapital ishlarda tarqalishi, tashkilotni qayta ishlashda ko‘zda tutilmagan.
Karmana oxaktosh kareri sharoitidan kelib chiqib, uning talab etilgan yillik unumdorligini ekspluatatsiya qilishda karerga kirish uchun, qo‘yidagi kon kapital ishlari olib borish talab etiladi:

1. 
   580m gorizontda chiquvchi transheyani o‘tish.;
   
2. 
   580m gorizontda qirqim transheyani o‘tish.;
   
3. 
   565m gorizontda chiquvchi transheyani o‘tish.;
   
4. 
   550m gorizontda chiquvchi transheyani o‘tish.;
   
5. 
   535m gorizontda qirqim transheyani o‘tish.;
   
6. 
   Transheyalarda suv chiqaruvchi kanavlarni qurilmasi;
   
7. 
   550m gorizontda boshlang‘ich qoplovchi jinslarni olish.
   

Gorizontlarni narezka qilishda qolgan ishlar, karerni ekspluatatsiyaga topshirgandan so‘ng bajariladi va shunday qilib, kon tayyorlov ishlarga bog‘liq bo‘ladi.
K-kapitalvakon-tayyorlov ishlarining parametrlari “Texnologik loyixalash normalari”da keltirilgan va “Konlarni ochiq usulda qazib olishda xavfsizlikning yagona qoidalari”ga muvofiq qo‘llaniladigan kon-transportlarga mos ravishda tanlanadi va №2 jadvalda keltirilgan.
№2 Jadval
Oxaktosh karerida kon tayyorlorv ishlari va kapital xajmi hamda asosiy parametrlari.

Laximlarni nomlanishi	Uzunligi,m	kengligi	Bortlarni qiyalik burchagi	Qiyaliklar %	Ob’em m^3
					Qoplovchi jins	F.Q.
					Dolomit	Oxak tosh
1	2	3	4	5	6	7
Kon-kapital ishlari
580m gorizontda chiquvchi transheya	290	16	55	--	103641	--
580m gor. qirqim transheya	155	24	70	--	7170	--
565m gor. chiquvchi transheya	564	16	55	80	102379
550m gor.chiquvchi transheya	167	16	55	90	--	13535
535m gor.qirqim transheya	150	21	60	--	--	16093
Transheyadagi suv chiqaruvchi kanavlar	L=1330m	S=0,25m^2	70	--	--	325
Kon-tayyorlovishlari
520m gor. qirqim transheya	150	24	50	--	--	34050
505m gor. chiquvchi transheya	167	10	60	82	--	30680
505m gor. qirqim transheya	150	275	60	--	--	74062
490m gor. chiquvchi transheya	167	16	60	82	--	30686
490m gor. qirqim transheya	150	275	60	--	--	74062
Transheyadagi suv chiqaruvchi kanavlar	L=784m	S=0,25m^2				196