Mundarija: kirish neft va gaz qazib olish usullari asosiy usul 11 ikkilamchi usul 15 xulosa 19 foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati 20 kirish

2. ASOSIY USUL

Dastlabki usullar, faqat qazib olinadigan quduqlar o'rganilgan neft maydonida burg'ulashganda, faqat og'ir burg'ulash suyuqligi quduqlardan chiqariladi va neft va gazning engilroq og'irligi tufayli quduqlar otilib chiqadi. Neft rezervuar bosimining pasayishi bilan rezervuar energiyasining tabiiy tükenme rejimida ishlab chiqariladi. Vaqt o'tishi bilan, neftning oqim tezligini oshirish uchun quduqlar favvora ekspluatatsiyasidan chuqur nasosga o'tkazilib, pastki bosimning pasayishi kuzatiladi. Neftning gaz bilan to'yinganligi bosimidan pastga tushganda, neft ishlab chiqarish koeffitsientining sezilarli yoki sezilarli darajada pasayishi yoki hatto halokatli pasayishi kuzatiladi. Kamdan kam hollarda neftni qazib olishning dastlabki usullari bilan neft konlarining rivojlanishi juda muvaffaqiyatli bo'ladi, afsuski, aksariyat hollarda konlarning rivojlanishi past neft qazib olish bilan tavsiflanadi.
Neft gaz qazib olish rivojlanish
Jadval 1. Rivojlanish bosqichlari va usullari

Rivojlanish bosqichi	Ishlab chiqish usuli
I stadiya	Birlamchi usullar
II stadiya	Ikkilamchi usullar
III, IV stadiya	Uchinchi darajali usullar

Mamlakatimizda birlamchi usullar faqat kichik, yuqori mahsuldor neft konlarida qo'llaniladi, bu erda neft qazib olish tashqi suvli hududdan suv kelib chiqishi tufayli tabiiy konturli suv quyilishini ta'minlaydi.

Birlamchi usuldan ikkilamchi usulga o'tish ko'pincha qiyin, chunki birlamchi usul bilan qatlam energiyasi tugaydi, deyish mumkin, qarz olinadi va ikkilamchi usulga o'tishda avval ushbu qarzni to'lash kerak [1].
Mamlakatimizda 50 yildan ortiq vaqt davomida birlamchi usullarni amalga oshirmasdan, ikkilamchi usullar ko'pincha deyarli har doim suv bo'lgan almashtirish vositasini quyish orqali qatlam bosimini ushlab turish bilan darhol qo'llaniladi.
Agar qatlamdagi bosim yog'ning yuzaga chiqishiga imkon bermasa, uni olish uchun maxsus nasoslardan foydalaniladi.
Bunday holda, samaradorlik (samaradorlik) 15% dan oshmaydi.
Asosiy qazib olish usuli quyidagi turlarga ega bo'lishi mumkin: suv bosimi, elastik, gaz bosimi, tortishish kuchi, erigan gaz rejimi va aralash. Har bir tur quduqlarda neftni yig'ish joyiga siqib chiqaradigan energiya paydo bo'lishiga yordam beradigan moddaning qo'llanilishiga qarab farqlanadi. Har bir texnologiyaning ijobiy va salbiy tomonlari bor, ular tabiiy resurslarni qazib olish va kerakli miqdordagi neftni olish sharoitlari bilan taqqoslanadi. Eng katta daromad suv ta'minoti bilan olinadi va 85% ga etadi.
Elastik rejim konni ekspluatatsiya qilishning dastlabki bosqichida to'liq namoyon bo'ladi. Elastik filtrlash rejimi bilan neftning qatlamdan quduqqa harakatlanishi ishlab chiqarish qatlamini to'yingan yog ' va suvning siqilishi bilan bog'liq bo'lib, bu qatlam bosimining pasayishi bilan ularning hajmining oshishiga va toshning elastik deformatsiyasiga olib keladi, bu esa qalam bo'shlig'ining hajmini kamaytiradi. Sof elastik rejim namoyon bo'lganda, qatlamning neft etkazib berish darajasi odatda 1-2% dan oshmaydi.
Yog ' qatlami atrofida uzunligi bo'yicha katta suv bilan to'yingan zonaning mavjudligi elastik rejimning elastik-suv rejimiga o'tishiga yordam beradi, bunda konturli suvning elastik xususiyatlari (ya'ni, neftning tashqi konturidan tashqarida joylashgan suv) va suv qatlami ishlatiladi. Ushbu rejim, o'z navbatida, qattiq suv rejimiga o'tishi mumkin, bunda quduqlardan olingan mahsulotlar (neft, suv va gaz) hajmi qatlamning kontur zonasidan suv oqimi bilan qoplanadi. Shu bilan birga, konlardagi rezervuar bosimi doimiy darajada saqlanib turadi va shu bilan samarali neft qazib olishni ta'minlaydi. Elastik va qattiq suv filtrlash rejimlari dastlab qatlam tarkibidagi yog'ning 35-75 foizini tanlashga imkon beradi.
Qatlam bosimi to'yinganlik bosimidan pastga tushganda, dastlab unda erigan gazni neftdan chiqarish jarayoni boshlanadi. Bosimning yanada pasayishi bilan gaz pufakchalari kengayadi va neftni teshik bo'shlig'idan chiqarib yuboradi. Ushbu jarayon erigan gaz rejimi deb nomlandi, chunki asosan neftda erigan gaz neftning quduqlarga harakatlanishini va uni qazib olishni ta'minlaydi. Erigan gaz rejimi tabaqalashtirilgan qatlamlarda yoki vertikal yo'nalishda o'tkazuvchanligi past bo'lgan qatlamlarda uzoqroq ta'sir ko'rsatadi, bu esa neft va gaz zichligidagi farq tufayli gazning nisbatan tez ajralishini oldini oladi. Ba'zi hollarda gazning "suzishi" ikkilamchi gaz qopqog'ining paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin. Qoida tariqasida, erigan gaz rejimi eng kam samarali filtrlash rejimlaridan biri bo'lib, qatlamdagi neftning 5 dan 25 foizigacha qazib olishga imkon beradi.
Agar konlarda gaz qopqog'i bo'lsa (ya'ni, rezervuarning neft bilan to'yingan qismi ustida gaz to'planishi), neft qazib olish asosan gaz qopqog'i yoki gaz bosimi rejimi tufayli amalga oshiriladi. Gazning yuqori siqilishi va rezervuarning gaz bilan to'yingan qismining katta hajmi uzoq muddatli va samarali ishlab chiqarishni ta'minlaydi: gaz bosimi rejimi paydo bo'lganda neftning 40 foizigacha qazib olish mumkin.
Yuqori quvvatli neft konlarida va tik turgan neft qatlamlarida neft zaxiralarining katta qismi tortishish kuchlarining namoyon bo'lishi tufayli tanlanishi mumkin. Ba'zi hollarda tortishish filtrlash rejimi juda yuqori texnologik ishlab chiqarish ko'rsatkichlariga erishishga imkon beradi.