Mundarija Kirish Umumiy qism Texnologik qism Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Ilova Kirish

19-rasm. To'rli sirtlar turlari
a) po'lat simdan to'qib qalaylangan; b, v) har xil teshikli tunukadan yasalgan

Uskunaning tozalash samaradorligi qoziqli-titkilash barabani bilan to'rli
sirtning bir-biriga nisbatan joylashishiga bog'liq. Paxta bo'lakchasini sirt strelkasi
yo'nalishida aylantirishga intiladi.Uskuna ishlaganda paxta bo'lakchalari to'rli sirt
ustiga urilishi natijasida undagi iflos qo'shilmalar ajraladi va to'rli sirt teshiklari
orqali tashqariga chiqib ketadi.
Ba'zi tozalagichlarning barabanlarida ikki qator qoziqchalar o'rnatilgandan
keyin uchunchi qatorga yaxlit planka o'rnatilgani uchun bunday tozalagichlar qoziq-
plankali deb ataladi. Qoziq-plankali tozalagichlarning tozalash samaradorligi
birmuncha yuqori bo'ladi, chunki bularda chigitli paxta qoziqqchalar bilan titiladi,
planka esa havo oqimini kuchaytirib tozalashni ko'paytiradi.

2. Oqim yo'nalishli tozalash uskunalari
Paxtani mayda iflosliklardan tozalash uchun ishlatiladigan uskunalar paxta
tozalash korxonasining quritish-tozalash bo'limida, tozalash bo'limida va har bir jinning ta'minlagichiga o'rnatiladi. Paxtadan mayda iflosliklarni ajratish uskunalari
pnevmatik, pnevmamexanik va mexanik sistemalarga bo'linadi.
Mayda iflosliklarni ajratish uskunalari texnologik qatorda o'rnatilish joyiga
qarab individual va batareyali, ish organlarining paxtaga ta'siri jihatidan bir ta'sirli
va qayta ta'sirli, ish organlarining soniga qarab bir barabanli va ko'p barabanli,
tuzilishi bo'yicha esa barabanli va shnekli xillarga bo'linadi.
2



5

0-rasm. 1XK rusumli chigitli paxtani mayda iflosliklardan tozalagichning
texnologik sxemasi
1-ta'minlash valigi; 2-qoziqchali baraban; 3-to'rli sirt (yuza);
4-ifloslik bunkeri; 5-lotok (nov)

Ishlash jarayoni quyidagicha: paxta ta'minlash valiklari (1) ustiga o'rnatilgan
shaxtaga tushiriladi. Bir-biriga qarshi aylanuvchi ta'minlash valiklari paxtani
qoziqchali barabanga bir meyorda uzatadi. Qoziqchali baraban o'z navbatida paxtani
titkilab to'rli sirt ustidan olib o'tadi va ikkinchi barabanga uzatadi.
Shu tartibda paxta hamma barabanlarda takrorlanib tozalash natijasida mayda
iflosliklardan ajratiladi. Ajratilgan iflosliklar barabanlar tagidagi to'rli sirt teshiklari
orqali iflosliklar bunkerlarining qiya devorlari bo'ylab pastga tushadi va
pnevmatransport bilan so'rib olinadi. Tozalangan paxta esa uskunadan chiqarilib
keyingi texnologik jarayonga uzatiladi.
Uskunaning haqiqiy ish unumdorligi quyidagi tenglama orqali hisoblanadi:


l. Ish unumdorligi, t/soat.................................................................................5,0-7,0
2. Tozalash samaradorligi %...........................................................................45-50
3. Aylanish tezligi, ayl/da?
а) ta'minlovchi valik .............0-14
b) qoziqchali baraban........................................................................480
4. Texnologik masofa (to'rli sirt bilan qoziqchali baraban oralig'i), mm.............14-20

Hozirgi davrda paxta tozalash korxonalarida quritish va tozalash
bo'limlarida "Oqim yo'nalishli" (potochnaya liniya) uskunalar komplekslaridan
foydalanilib, paxtani iflos aralashmalardan tozalashda birdan-bir qulay va
zamonaviy texnologiya bo'lib hisoblanadi (21-rasm). Haqiqatda ham "oqim
yo'nalishli" uskunalar kompleksi "YXK" rusumli bir-nechta seksiyalardan iborat
bo'lib, yordamchi vositalar: xom ashyoni tashish, uzatish va yig'ishtirish,
transportlaridan foydalanish mutloqo bekor etiladi.

3

jarohatlanishi yoki ezilishini pasaytirishga imkon yaratadi. YXK.03-oxirgi
seksiya (22-rasm).