Muqaddima

SUVDA ERIYDIGAN VITAMINLAR 
Vitamin B
1
—tiamin. Kashf etilgan vitaminlarning birinchisi. Tarkibida amin guruhi 
borligi va hayotiy ahamiyatga ega ekani sababli <> deb atalgan. Katta yoshli 
odam kuniga 1—2 mg vitamin B
1 
ga muhtoj boladi. 
Boshoqli va dukkakli o`simliklarda, jigar,buyrak va yurak to'qimalarida bu vitamin 
ko
‘
p. Vitamip B
1
uglevodlar, oqsillar va yoglar almashinuvvda ishtirok etadi. 0
‘
sish 
jarayoni, me‘da tizimining motor va
y
sekretor faoliyati uchun muhim. Bu vitaminning 
yetishmovchiligi beri-beri degan kasallika olib keladi. Uning belgilari: polinevrit 
(periferik nervlarning yallig‘lanishi) yurak va hazm tizimi faoliyatlari buzilishi. 
Vitamin B
2
—riboflavinga kundalik ehtiyoj 2—3 mg. Asosiy manbai: boshoqli va 
dukkakli o'simliklar, jigar, buyrak, yurak, go'sht sut, tuxum. Homila va bolaning o'sib 
rivojlanishi uchun zarur. Vitamin B2 yetishmovchiligi ко
‘
z tuzilmalari va shilliq 
pardalar shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin B
3
—pantoten kislota. Bir kunlik zarur miqdor 10 mg. Bu vitamin boshoqli 
va dukkakli o'simliklar, kartoshka. jigar, tuxum, ba‘zi baliqlarda ko
‘
p boladi Yog
s
kislotalar, tireoid gormonlar, asetilxolin va boshqa muhim moddalarning sintezi uchun 
zarur. Yetishmovchiligi nimjonlikka, bosh aylanishiga, nevritlarga, teri va shilliq 
pardalar shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin B
6
— piridoksin. Kundalik ehtiyoj 1,5—3 mg. Asosiy manbalari: boshoqli va 
dukkakli o‘sim!iklar, go'sht, baliq, pishloq. Qon hosil bo`lishi, fermentlar sintezlanishi va 
umuman oqsil almashinuvi, yog‘larning jigarda to'planib qolmasligi uchun zarur. 
Yetishmovchiligi tutqanoq kasalligi va kamqonlikka olib keladi. 
'Vitamin В
12
— siankobalarnin, Kundalik ehtiyoj bor yogi 2 mikrogramm. Manbai baliq 
va hayvonlar jigari. Uni vitamin B
6
bilan bir qatorda ichak mikroblari 
sintezlaydi. So‗rilishi meda shildiq pardasi ajraladigan mukoproteidga bog‘liq. 
Gemopoezga ta‘sir qiladi. Yetishmovchiligi xavfli kamqonlikka olib keladi. 
Folat kislota — folatsin. Kundalik ehtiyoj 0,4— 0,8 mg. Asosiy manbalari: karam, 
pomidor, sabzi, bug‘doy va arpa uni, go'sht, jigar, buyrak, tuxum. Nuklein kislota 
almashinuviga, hujayralar bo‘linishiga ta‘sir qiladi. Yetishmovchiligida chillashir (spru) 
va kamqonlik rivojlanadi. 

---

218 
Vitamin H — biotin. Kundalik ehtiyoj 150—200 mkg. Manbai: no‗xat, gelkaram, 
qo'ziqorin, bug'doy, tuxum sarig‘i, jigar, buyrak, yurak to
‘
qimalari. Yetishmovchiligi 
terining shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin PP—nikotin kislota. Kundalik ehtiyoj 1‘—15 mg. Manbalari: mol go‗shti, 
jigar, buyrak, yurak to
‘
qimalari, baliq. Hujayra nafasi va oraliq almashinuvi jarayonlari, 
hazm tizimi faoliyati mo
‘
tadilIigi uchun muhim. Yetishmoachiligi pellagra kasalligiga 
olib keladi, dermatit, diareya va demensiya yoki teri yallig‘lanishi, ichketar va ruhiyat 
o
‘
zgarishiga sabab bo`ladi. 
Vitamin С —askorbin kislota. Odam organizmi uchun eng ko
‘
p miqdorda zarur 
bo`lgan vitamin. Kundalik ehtiyoj -50—100 mg. Manbalari: garmdori, ukrop, ko'k piyoz, 
pomidor, karam, limon, na‘matak va boshqa o
‘
simliklar, jigar. Vitamin С ning ahamiyati 
oksidlanish-tiklanish jarayonlaridagi ishtirokiga bog
‘
liq. Ichki muhitning mo
‘
tadilligi va 
organizmning zaharlanishlar hamda yuqumli kasalliklarga chidamliligi ham ko‗p 
jihatdan shu vitaminga bog‘liq. 
Yetishmovchiligida zangila (singa) kasalligi rivojlanadi, qon tomirlar devori 
shikastlanib, mayda qon tomirlardan (masalan, milk tomirlaridan) qon oqadi.