Musiqa darsining strukturasi

Xorda kuylash - musiqaviy tarbiyaning jamoa faoliyati sifatida o’qituvchining bevosita ishtiroki bilan amalga oshiriladi. Xorda kuylash murakkab psixologik va fiziologik jarayondir. Bunda bosh miyadagi nerv xujayralari ham faol ishga tushadi. U qo’shiq kuylash davomida o’quvchilarda ijobiy xis tuyg’ularning faolligini ta’minlaydi hamda o’quvchilarning samarali ishlashiga sharoit yaratadi.
O’qituvchi sinf imkoniyatlarini hisobga olgan xolda yil davomida o’rgatish uchun 10-12 ta qo’shiq tanlaydi va ularning vokal-ijrochilik darajasi va badiiy mazmuni maktab hayotiga mosligini inobatga olib, ularning ma’lum tartibga soladi.
O’quvchilarning quyi sinflarda olgan vokal-xor malakalari takomillashadi, bu malakalar ashulaning to’g’ri va ta’sirli aytilishini taminlaydi, bolalar ovozining yaxshilanishiga va parvarish qilinishiga yordam beradi. Bolalarning ovoz apparatlari, musiqa o’quvi yoshiga qarab o’sadi. Shuning uchun ashula aytish malakalari, ovozning asosiy elementlari: nafasni rejaga solish, tovush hosil qilish, diktsiya, soz, ansambl dasturda har qaysi o’quv yili uchun alohida-alohida beriladi.Ta’lim jarayonida bu elementlarning hammasi bir-biriga uzviy bog’lanib boradi.
Musiqa savodi – ma’lumki, umumiy ta’lim maktabi musiqa darslari tarkibidagi musiqa savodi o’zining musiqa haqidagi kompleks bilimlar doirasidan iboratligi bilan farq qiladi. Ashula aytish jarayonida o’rganiladigan nota savodi elementlari bilan birga musiqa savodi turkumiga musiqa janrlari, ularning shakl va tuzilishlari, ifoda vositalari, xalq va kompozitorlik musiqasining mohiyati haqidagi tushunchalar, ijrochilik turlari, cholgu asboblari va ularning tovush tembrlari va boshqalar kiradi. 7-yillik musiqa ta’limi va tarbiyasi jarayonida mazkur bilimlar majmuasi asosida o’quvchilarning musiqa savodxonligi tarkib topishi lozim. Bu musiqa madaniyatining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi.
Musiqa tinglash – o’quvchilarning musiqiy ta’asurotini boyitish, tasavvurini kengaytirish, tinglash qobiliyatini o’stirish va musiqiy didini tarbiyalashda darsning musiqa tinglash faoliyati katta rol o’ynaydi. Darsning bu faoliyat turida o’quvchilar musiqa o’qituvchisi ijrosida, elektrofon, magnitofon yordamida eng nodir musiqa asarlarining namunali ijrosini tinglaydilar. Xor, orkestr, ansambl va yakkanavozlar ijrosida turli janrdagi klassik asarlar bilan tanishadilar, san’atning katta dargoxiga ilk bor qadam tashlaydilar. Musiqaning san’at sifatida tasvirlash qudratini, tabiat va hayot go’zalligini voqelik va xatti-harakatlardagi qaytarilmas, ko’z ilgamas qirralarini musiqiy ohangdagi rang-barang bo’yoqlarda idrok etadilar, chuqurroq xis etadilar. Kuylar o’quvchilarning xotirasida chuqur o’rnashib qolishi uchun bu kuylarning ohanglarini o’quvchilar bilan kuylab ko’rish tavsiya etiladi. Ayniqsa, asar musiqa asbobi ijrosida tinglanib, so’ng kuylab ko’rish orqali qayta mustahkamlanadi. Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, asarlarni yaxshi esda qoldirish uchun kamida 2-3 marta eshittirish, har gal kuyning yangi-yangi dinamik qirralari bilan o’quvchilarni tanishtirib borish lozim. Kuylarni tinglash bilan o’quvchilar musiqaning turli janrlari - marsh, qo’shiq va raqs haqida batafsil tushunchaga ega bo’ladilar. Darsning har uch asosiy qismi alohida-alohida ajralib qolmasligi, aksincha ular bir-biri bilan uzviy bog’liq xolda dars-ning mazmuni bir butun bo’lishini ta’minlashi lozim. O’quvchilarning ijrochilik mahoratini takomillashtirish va ularning o’zaro uygun kuylashini mustahkamlashda ba’zan ularni (sinf saxnasi)ga chiqarib kuylatish samara beradi. Qo’shiq tugal o’rganib bo’linganch, xaftada yoki chorak oxirida o’quvchilar «Sinf kontserti» beradilar. Saxnaga chiqish, sinfdoshlari orasida o’z o’rnini topib turish, kuylaganda bir-birlarini xis qilish va o’z joyiga borib o’tirish kabi saxna madaniyatiga qat’iy amal qila borish o’quvchilarning o’zaro munosabatlariga va xulqiga ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi. «Saxnada» kuylash o’quvchilarning qo’shiqni qay darajada o’rganib olganligini aniqlash, asarning ayrim jumlalarini «Pishitib» olish va qo’shiqni tantanali sharoitda namoyish qilish imkoniyatini beradi. «Sinf kontserti» o’quvchilar uchun cheksiz quvonch baxsh etuvchi mashg’ulotga aylanadi.Har bir san'atning his -tuyg'ularni uzatishning o'ziga xos texnikasi va mexanizmlari bor, shuning uchun musiqaning o'z tili bor. Musiqiy ifoda vositalariga temp, dinamika, registr, tembr, ritm, uyg'unlik, uyg'unlik, ohang, intonatsiya va boshqalar kiradi.Ohang - bu kompozitsiyaning ruhi, u sizga asarning kayfiyatini tushunishga va qayg'u yoki quvnoqlik tuyg'ularini etkazishga imkon beradi, ohang spazmli, silliq yoki keskin bo'lishi mumkin. Hamma narsa muallif uni qanday ko'rishiga bog'liq.


Temp uchta tezlikda ifodalanadigan ijro tezligini aniqlaydi: sekin, tez va o'rtacha. Belgilanish uchun bizga italyan tilidan kelgan atamalar ishlatiladi. Shunday qilib, sekin uchun - adagio, tez uchun - presto va allegro, va mo''tadil uchun - andante. Bundan tashqari, tezlik tinch, sokin va hokazo bo'lishi mumkin.Musiqiy ifoda vositasi sifatida ritm va metr musiqaning kayfiyati va harakatini belgilaydi. Ritm boshqacha bo'lishi mumkin, sokin, bir xil, keskin, senkop, aniq va hokazo. Hayotda bizni o'rab turgan ritmlar kabi. Musiqa qanday ijro etilishini aniqlaydigan musiqachilar uchun o'lchov kerak. Ular chorak shaklida kasr shaklida yozilgan.Musiqadagi qayg'u uning yo'nalishini belgilaydi. Agar u voyaga etmagan bo'lsa, demak u qayg'uli, qayg'uli yoki o'ylagandek, ehtimol nostaljik. Major quvnoq, quvnoq va tiniq musiqaga mos keladi. Kichkintoy katta bilan almashtirilganda va aksincha, xafagarchilik o'zgaruvchan bo'lishi mumkin.Tembr musiqani ranglaydi, shuning uchun musiqani tiniq, qorong'i, engil va hokazo deb ta'riflash mumkin. Har bir musiqa asbobining o'ziga xos tembri, shuningdek, ma'lum bir odamning ovozi bor.Musiqa reestri past, o'rta va baland bo'linadi, lekin bu ohangni ijro etuvchi musiqachilar yoki asarni tahlil qiladigan mutaxassislar uchun muhim. Intonatsiya, aksent va pauza kabi vositalar bastakor nima demoqchi ekanligini aniq tushunishga imkon beradi.Musiqiy obraz musiqiy ifoda vositalarining ma'lum kombinatsiyasi orqali yaratiladi. Masalan, dahshatli xarakterni juda baland dinamikada, past registrda cheklangan temp bilan birlashtirish mumkin. Yumshoq xarakter - sokin sur'at, yumshoq dinamika va o'lchangan ritm. Individual musiqiy vositalarning obraz yaratishda tutgan o'rni; bir xil emas Har bir musiqiy obrazda ma'lum ifoda vositalari ustunlik qiladi.Musiqa tilining ekspressivligi ko'p jihatdan nutqning ekspressivligiga o'xshaydi. Musiqaning nutq intonatsiyasidan kelib chiqishi haqidagi gipoteza bor, u har doim hissiy rangga bo'yalgan. Musiqa va nutq o'rtasida ko'p o'xshashliklar mavjud. Musiqiy tovushlar, xuddi nutq kabi, quloq orqali seziladi. Ovoz yordamida odamning hissiy holatlari uzatiladi: kulgi, yig'lash, xavotirlik, quvonch, muloyimlik va boshqalar. Nutqda intonatsion rang berish tembr, ohang, ovoz kuchi, nutq tempi, aksentlar, pauzalar yordamida amalga oshiriladi. Musiqiy intonatsiya bir xil ifodalash qobiliyatiga ega.Bolalar bog'chasidagi musiqa darslarida biz bolalarga aytamiz: musiqa "jonli", "yurak uradi". Musiqa gapirishi mumkin, uning o'ziga xos nutqi bor, uni tushunish uchun o'rganish kerak. Hamma tirik mavjudotlar singari, musiqa ham mayda hujayradan, donadan tug'iladi, keyin unib chiqadi, rivojlanadi, o'ziga xos shaklga kiradi ... Va musiqa tirik ekan, unga do'st sifatida qarash kerak: uni eshita ol, buni his eting, boshdan kechiring, aks holda u sizga hech narsani ochib bermaydi. San'at asarini tushunish qobiliyati elita, ayniqsa iqtidorli kishilar uchun imtiyoz emas. Uni ishlab chiqish mumkin.Musiqa jonli san'at sifatida barcha faoliyat turlarining birligi natijasida tug'iladi va yashaydi. Ular orasidagi aloqa musiqiy tasvirlar orqali sodir bo'ladi, tk. tasvirlardan tashqarida musiqa (san'at turi sifatida) mavjud emas. Bastakorning ongida musiqiy taassurotlar va ijodiy tasavvur ta'siri ostida musiqiy obraz paydo bo'ladi, keyinchalik u musiqiy asarda mujassamlashadi.Tasvir-bu ob'ektiv-amaliy, hissiy-idrokiy, aqliy faoliyat natijasida vujudga keladigan sub'ektiv hodisa, voqelikning yaxlit aksi bo'lib, unda asosiy toifalar bir vaqtning o'zida ifodalanadi (makon, harakat, rang, shakl, to'qima, va boshqalar.).Ma'lumot nuqtai nazaridan, tasvir - bu atrofdagi voqelikni namoyish etishning g'ayrioddiy shakli.Musiqiy tasvirni faol idrok etish ikki tamoyilning birligini nazarda tutadi - ob'ektiv va sub'ektiv, ya'ni. badiiy asarga xos bo'lgan narsa va u bilan bog'liq bola ongida tug'iladigan talqinlar, g'oyalar, uyushmalar. Shubhasiz, bunday sub'ektiv g'oyalar doirasi qanchalik keng bo'lsa - bola plastika va imo -ishora yordamida yaratgan obrazlar doirasi qanchalik boy va to'laqonli bo'lsa, u ijodiy vazifalarni bajarishda shunchalik faol ishtirok etadi, improvizatsiya qiladi va majoziy variantlarni taklif qiladi. o'yinlardagi harakatlar va dumaloq raqslar.10. Musiqiy -ritmik harakatlar - musiqiy faoliyat turi (ma'no, vazifalar, ritm turlari, dastur mazmuni).Musiqiy-ritmik harakatlar-bu harakatdagi musiqaning tabiatini aks ettiruvchi faol faoliyat. Musiqiy ritmik harakatlarga musiqiy o'yinlar, raqslar va mashqlar kiradi. Musiqiy-ritmik ta'lim bolalarning musiqiy tasvirlarni idrok etish qobiliyatini va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishga asoslangan.Musiqiy va ritmik ta'limning ma'nosi va vazifalariU 19 -asr oxirida musiqiy va ritmik ta'lim tizimini birinchilardan bo'lib rivojlantirgan. Shveytsariyalik o'qituvchi va musiqachi Emil Jak-Dalkroz. Ko'p musiqachilar, o'qituvchilar, psixologlar, metodistlar, maktabgacha ta'lim muassasalarining musiqa direktorlari zamonaviy musiqiy va ritmik ta'lim tizimini yaratish ustida ishladilar. Ular orasida etakchi o'rin N.G. Aleksandrova, shuningdek uning shogirdlari va izdoshlari - E.V. Konorova, N.P. Zbrueva, V.I. Griner, N.E. Kiesewalter, M.A. Rumer. Bolaning tana o'sishi tufayli harakatga bo'lgan ehtiyojini hisobga olib, ular uning motorli ko'nikmalarini shakllantirishga, eng muhimi, harakatlarning musiqiy tovush bilan organik kombinatsiyasi orqali har tomonlama rivojlanishga harakat qilishdi.Ma'lumki, harakat yordamida bola dunyoni bilib oladi. O'yinlarda, raqslarda turli harakatlarni bajarib, bolalar haqiqat haqidagi bilimlarini chuqurlashtiradilar. Musiqa vosita reaktsiyalarini keltirib chiqaradi va ularni chuqurlashtiradi, nafaqat harakatlarga hamroh bo'ladi, balki ularning mohiyatini belgilaydi. Tarbiyachining vazifasi bolalarda ularga taklif qilingan harakatlarni tez bajarish qobiliyatini rivojlantirish va agar kerak bo'lsa, ularni sekinlashtira olish, ya'ni faol tormozlashni rivojlantirishdir. Musiqa - ham hayajonli, ham tormozlanish yo'nalishida reaktsiyaga sabab bo'ladigan stimul. Musiqiy ta'lim darslarida sekin, passiv bolalar qanday faollashib, hayajonlangan bolalar intizomli bo'lishini kuzatish mumkin.

Musiqiy-ritmik harakatlarni mashq qilish jarayonida bolaning tanasi mustahkamlanadi; eshitish, musiqa, xotira, e'tiborni rivojlantirish; axloqiy va irodaviy fazilatlar, epchillik, aniqlik, tezlik, maqsadga muvofiqlik tarbiyalanadi, harakatning yumshoqlik, bahorlik, energiya, plastika kabi xususiyatlari rivojlanadi; bolalarning holati yaxshilanadi. Musiqiy ritm harakatning tartiblanishiga yordam beradi va uni o'zlashtirishni osonlashtiradi. To'g'ri tanlov bilan musiqiy ritmik harakatlar yurak mushaklarini kuchaytiradi, qon aylanishini, nafas olish jarayonlarini yaxshilaydi va mushaklarni rivojlantiradi.Musiqiy-ritmik ta'lim bolalarning musiqiy obrazlar haqidagi tasavvurini va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishga asoslangan. Musiqiy asarning vaqtinchalik yo'nalishiga muvofiq harakatlanayotganda, bola ohang harakatini, ya'ni ohangni barcha ifodali vositalar bilan bog'liq holda qabul qiladi. U harakatdagi musiqiy asarning xarakteri va tempini aks ettiradi, dinamik o'zgarishlarga javob beradi, musiqiy iboralar tuzilishiga muvofiq harakatni boshlaydi, o'zgartiradi va tugatadi, harakatdagi oddiy ritmik naqshni qayta yaratadi. Shunday qilib, bola musiqiy ritmning ekspressivligini anglab, butun musiqani yaxlit idrok etadi. Bu hissiy xarakterni beradi; barcha tarkibiy qismlari bo'lgan musiqiy asar (musiqiy tasvirlarni ishlab chiqish va o'zgartirish, tempni, dinamikani, registrlarni va boshqalarni o'zgartirish).Shunday qilib, musiqiy ritmik harakat musiqaga emotsional javob berish va musiqiy ritm tuyg'usini rivojlantirish vositasidir.Harakatning go'zalligini o'yinlar, raqslar, dumaloq raqslarda ko'rish, harakatni iloji boricha chiroyli va chiroyli bajarish, uni musiqa bilan uyg'unlashtirishga intilish, bola estetik jihatdan rivojlanadi, go'zallikni ko'rishni va yaratishni o'rganadi.Musiqiy va ritmik konstruktsiyalar, milliy raqslar, spektakllar, xalq, rus mumtoz va zamonaviy musiqasining eng yaxshi namunalari asosida qurilgan qo'shiq bilan dumaloq raqs o'yinlari bolaning axloqiy qiyofasini shakllantiradi, musiqiylik va badiiy didni rivojlantiradi, Vatanga muhabbatni kuchaytiradi. . Bundan tashqari, musiqiy ritmik harakatlar fazoviy va vaqt yo'nalishini rivojlantirishga yordam beradi. Bola musiqiy o'zgarishlarga, o'rtoqlarining harakatlariga tezkor munosabatda bo'lishni talab qiladigan o'yin sharoitida o'zini topadi, vazifalarni mustaqil bajarish zarurati tug'iladi. Bu uning e'tiborini, ijodiy tashabbusini rivojlantiradi.

Binobarin, musiqiy-ritmik harakatlar darslari ta'limning barcha jabhalari bilan bog'liq. Ular bolaning aqliy, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishiga hissa qo'shadilar. Ma'lumki, musiqa kayfiyatning eng xilma -xil ranglarini beradi. Masalan, yurish uchun quyidagi uchta asarda - N. Levining "Bayramli yurish", T. Lomovaning "Study" va S.ning "Mart". Prokofiev - quvnoq, xotirjam va tantanali xarakterdagi musiqa. Tabiiyki, bu uch holatda bolalar boshqacha yurishadi. Birinchi yurishga ular tez yurishadi, T. Lomovaning musiqasi bilan - tinch, shoshilmay, va S. Prokofievning "yurishi" ga bolalar tantanali ravishda borishadi. Shunday qilib, harakat, bu holda yurish, musiqaning xarakteriga mos keladi. Musiqiy ifoda vositalari orasida temp, metro ritmi va dinamikasi musiqiy-ritmik ta'lim uchun alohida ahamiyatga ega. Tempo - bu musiqiy asarning harakat tezligi, metro ritmi - bu kuchli va kuchsiz zarbalarni tashkil qilish, har xil davomiyliklarning nisbati, dinamikasi - ovozning kuchi (balandligi). Musiqiy asarning tempiga qarab, bola tez yoki sekin harakat qiladi, harakatini sekinlashtiradi yoki tezlashtiradi. Metro ritmi ma'lum harakatlarning musiqa bilan muvofiqlashtirishini belgilaydi. Masalan, I. Straussning "Polka" asarida, kuchli urish uchun, bolalarni oyoq barmoqlarini oldinga surish talab qilinadi; bolalar o'ng yoki chap qo'li bilan urg'u berish bilan tahdid qilishadi.Olti yoshida ular nafaqat metrik aksentlarni his qilishadi, balki musiqiy asarning ritmik naqshini qisman takrorlay olishadi. Shunday qilib, "Tog'dan-kalinaga" (rus xalq ohanglari) dumaloq raqsida "Xo'sh, kim viburnumga g'amxo'rlik qiladi" xoriga bolalar 4 marta qarsak chalib, uchta tatoop qilishadi. Bu allaqachon ritmik naqsh. Harakat, yuqorida aytib o'tilganidek, musiqiy asarning shakliga mos keladi. Yosh guruhlarning bolalari allaqachon ikki qismli kontrastli musiqani ajrata olishadi va u bilan bog'liq harakatlar o'zgaradi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mo'ljallangan "Boots" (rus xalq musiqasi) raqsini ko'rib chiqing. Bu raqsning ikki qismi bor. Bolalar ishning birinchi qismiga, ikkinchi qismiga qoqilishadi. Binobarin, harakatlar musiqiy asarning shakliga bog'liq. Katta yoshdagi bolalarga musiqiy asarning uch qismli va murakkab shakllari bilan tanishtiriladi, ularga kamroq kontrastli qismlarning o'zgarishiga muvofiq harakatlarni o'zgartirishga o'rgatiladi. Ular aniqroq, batafsilroq musiqaning xarakterini, musiqiy ifoda vositalarini, musiqiy asarlar shaklini farqlaydilar, harakatlarni erkinroq va ifodaliroq bajaradilar.Maktabgacha yosh - bu musiqiy taassurotlarni to'plash, musiqiy idrokni jadal rivojlantirish davri. Yoshning rivojlanishiga qarab bolalarning musiqiy va ritmik faoliyatining tabiati o'zgaradi. Eng erta bolalikda bola quvonch bilan yuguradi, sakraydi, raqsga tushadi. Ammo bu hali o'yin, raqs emas, balki bu jarayonga qisman qo'shilishdir. Bola noaniq va tushunarsiz harakat qiladi. Bu yillar mobaynida bolalarda musiqaga emotsional javob berish, uni tinglash, o'qituvchi ko'rsatgan va qo'shiq so'zlariga mos keladigan musiqa bilan bog'liq harakatlarni eslab qolish va bajarish qobiliyati rivojlanadi. Hayotning to'rtinchi yilida bolalar o'z -o'zidan harakatlarni o'zlashtirishga va bajarishga qodir. Ammo bu harakatlar hali ham etarli darajada muvofiqlashtirilmagan, bolalar kosmosga yomon yo'naltirilgan, ularni kollektiv harakatlarga kiritish qiyin. Shu sababli, hayotning to'rtinchi yilidagi bolalarning musiqiy va ritmik faoliyati juda kamtar. Ular musiqaning ziddiyatli tabiatiga muvofiq harakat qilishni o'rganadilar, sekin va tez sur'atda ular musiqa tovushining boshi va oxiriga munosabat bildira oladilar va eng oddiy harakatlarni bajaradilar.
Xulosa
Hayotning beshinchi yilida bolalar allaqachon musiqa tinglash tajribasiga ega, tanish ohanglarni taniy oladilar, musiqiy ifodaning eng yorqin vositalarini ajrata oladilar, musiqaning xarakterini aniqlaydilar. musiqaning xarakteriga ko'ra, musiqaning boshlanishiga va oxiriga qarab harakatlarni boshlang va to'xtating, ular har xil harakatlarni bajaradilar (tekis kanter, juftlik bilan harakatlar, bir oyog'i bilan urish, oyog'ini tovonga qo'yib) ). Besh -olti yoshida bolalar ekspressiv va ritmik tarzda harakatlanishi mumkin, harakatlarda ularning individualligini ko'rsatadi. Ular metrik fraktsiyani his qila olishlari kerak, avval qarsak chalishganida, so'ngra harakatlarda, oddiy ritmik naqshni bajarishlari, har xil harakatlarni o'zlashtirishlari kerak (oyog'ini baland ko'tarish bilan ritmik yugurishdan tortib to oyoqqa sakrashgacha) , yarim chig'anoq, o'zgaruvchan qadam va boshqalar). va hokazo). Binobarin, musiqiy-ritmik harakatlar jarayonida musiqiy ta'limning umumiy vazifalari ham, quyidagi maxsus vazifalar ham bajariladi. Musiqiy idrokni, musiqiy-ritmik tuyg'uni va shu bilan bog'liq holda, harakat ritmini rivojlantirish; Bolalarni harakatlarni musiqiy asarning tabiati bilan muvofiqlashtirishga o'rgatish, musiqiy ifodaning eng yorqin vositasi, fazoviy va vaqt yo'nalishini rivojlantirish;