Musiqa madaniyati o’qituvchisining musiqiy pedagogik mahorati ta’lim va tarbiya sohasida orttirilgan tajribalardan na’munalar keltirish reja

UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA MUSIQA

DARSLAR1NI REJALASHTIRISH
(Uzbekistan Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida» gi qonuni, «Kadrlar tayyorlash miiliy das- turi» talablari asosida ta’lim tizimida ruy berayotgan o‘zgarishlarga kura, 9 yillik umumiy o‘rta ta’lim joriy etildi. Musiqa predmetiga davlat ta’lim standartini joriy etilishi, milliy, musiqiy merosimizdan foydaianishni hamda xududiy voxalarni san’ati va madaniyati, u yerdagi maxalliy xalq an’analari o‘z ifodasini topgan. SHuningdek ta’lim standarti o‘zining tuzilishiga va maz- muniga kura.
davlat, ettiradi, hisobga Dastur
xudud, maktab manfaatlari va vositalari muvozanatini aks
o‘quvchi shaxsi, uning intilishlari, qobiliyati olgan holda yangi (1-7) sinflar uchun yangi
asosida darsliklarmetodik qo‘llanmalar,
yaratilmoq- da. Yetti yillik musiqa o‘qitish davrida
va qiziqishini dastur tuzildi. tavsiyanomalar o‘quvchilarni
go‘zal!ikni his eta oladigan, musiqaga mehr va xavas bilan qaraydigan, milliy musiqa merosimizga vorisiik qila oiadigan barkamol inson qilib tarbiyalash asosiy maqsad qilib quyiladi. Yangi dastur asosida musiqa madaniyati darslarini sifatli, pedagogik va metodik jixatdan yuqori talab darajasida olib borish uchun o‘qituvchi, ijod- kor, o‘z kasbini va o‘quvchilami sevuvchi, yaxshi cholg‘uchi, metodikani puxta o‘zlashtirgan inson bo‘lishi kerak. Musiqa ta’limining milliy asosini tarkib topishida, fortepiano asbobi bilan birgalikda, o‘zbek xalq cholg‘u asboblaridan ham foydalana olishi zarur.SHuningdeq o'zbek xalq musiqa merosimizni tarixi va xozirgi kun talablariii kuzatib o‘rganib borishi shart. CHunki, maktabda musiqa ta’limining asosiy maqsadi o‘quvchilarda «Musiqa madaniyatini» tarkib top- tirishdir. Musiqa o‘qituvchisi darslarga mavzularni tanlab, rejalashtirishda ko‘rgazmali
qurol- lardan. texnika vositaiaridan ham foydalanishi kerak.
Umumiy ta’lim maktablarida jumladan, boshlangach (1 - IV) sinf musiqa fani buyicha, quyidagi vazifalarni amalga oshirishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Chunki, boshlang‘ich sinflarda musiqa ta'limi poydevori quyiladi va shakllanadi.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, har bir darsga ijodiy yondoshib, yangi dastur talablariga muvofik dars o‘tish lozim. Musiqa fanidan bir yilda 2 marta yarim yillik taxminiy - mav- zuli ish rejasi va shunga qarab, har bir dars uchun reja -konspekt tuziladi. Yarim yillik ish rejasi boshlang‘ich va o‘rta sinflar uchun alohida - alohida tuziladi. Bunda o‘quvchilarni yoshi (sinfi), ovoz diapazoni, musiqaga qiziqishi va qobiliyati, yil fasllari.bayramlar, yil, choraq dars mavzulari hisobga olinib, yangi dasturdan foydalanib dars strukturasi asosida tuziladi. Ba’zi qo'shiqlarni, tinglash uchun asarlarni, o‘qituvchi o‘quvchilar istagi va yangi zamonaviy qo‘shiq!ar bilan dars rejasiga mos keladigan asarlarga o'zgartirishi mumkin. Musiqa darslari asosan bir naftada bir soat o‘tiladi.O‘quv yili davomida esa quyidagi tartibda;

• 
  chorak 9 soat
  
• 
  chorak 7 soat
  
• 
  chorak 1O soat
  
• 
  chorak 8 soat
  

Jarr.i bir yilda 34-35 soat dars o‘tiladi.
SHuningdek, har bir o‘quv yilida 12-14 ta qo‘shiq o‘rgatiladi, shunga qarab, musiqa savodi va musiqa tinglash jarayonida 12-14asarlar tinglanadi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari asosan, bir ovozli qo‘shiqlari sof unisonda kuylash malakalarini puxta o'zlashtiradi va ayrim hollarda ko‘p ovozlikka j‘tishga tayyorgarlik ko‘riladi.

Ikkinchi sinfping ikkinchi yarmidan boshlab, ikki ovozlik elementi bor qo‘shiqlar kiritilgan. Ill

• 
  IV sinflarda o‘quvchilami ovoz apparatlari shakllangan boiib, ikki ovozli qo‘shiqlami kuylash, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladilar. SHunga ko‘ra oddiydan murakkabga printsipi asosida musiqaviy asariar tanlariadi. Boshlang‘ich sinfda dars strukturasi beshta faoliyat turidan iborat bo‘ladi:
  
  • 
    Xor bo‘lib kuylash
    
  • 
    Musiqa savodi
    
  • 
    Musiqa tinglash
    
  • 
    Musiqa harakteriga mos harakatlar bajarish
    
  • 
    Boialar cholg‘u asboblardan jo‘r bo‘lish
    

O‘rta (V-VII) sinflarda esa, dars faoliyati bir muncha kamayadi. Chunki, o‘rta sinf o‘quvchilari ko'nikma va malakalarga ega boMadilar. Dars mazmuni chuquriashib, o^uvchilar bilim va malakalarini kengayishiga xizmat qiladi. Musiqa darsi uchta faoliyat asosida olib boriladi:

• 
  Xor bo‘lib kuylash
  
• 
  Musiqa savodi
  
• 
  Musiqa tinglash
  

Bunda bolalarning ovoz apparatlari shakllangan musiqiy qobiliyatlari rivojlangan, musiqaning tuzilishi, shakli musiqa ifoda vositalari haqida bilimga ega bo‘ladilar va musiqa tinglash qobiliyati rivojlangan bo‘!adi. Orta sinfdagi o‘quvchilar uchun (V - VII sinf) musiqa dasturi asosida darslar rejalashtirib, ikki ovozli, ovoz mashqlari, ikki ovozli qo‘shiqlar, musiqa savodi va musiqa tinglash- dan, shunga qarab murakkabroq asariar tinglanadi. Har bir faoliyat bir - biri bilan bog‘liq bo'lib, dars

mazmunini, ya’ni bir butunlikni ta’minlaydi. Chorak mavzulari, yil mavzulariga buysunadi. Dars sa- maradorligini oshirishda o‘quvchiiarni bilim va maiakalarini baholash muhim pedagogik ahamiyatga egadir. Qo'shiq kuylash bilan birga, ularni ko‘proq fikr bildirish, baxsga tortish va amaliy faoliyatiga ko‘proq jalb etish va odilona baholash lozim bo‘ladi. Shunday qilib, musiqa darslari, yangi dastur asosida rejalashtirilib, o‘quvchilarni milliy musihamizga mehr - muhabbat va qiziqish uygotishi lozim.