Мустақил иш мавзу: Банкка оид муносабатлар юзасидан низолар тушунчаси ва келиб чиқиш сабабларини сўзлаб беринг

Банк ходимининг мижоз билан бўлган муаммоли вазиятлардаги хатти ҳаракатлари.
Банк ходимлари ва мижозлари ўртасида юзага келадиган низолар фақатгина,маълум бир мижознинг банк иши хақида фикрини эмас, балки умуман, банкнинг обрўси ва даромадини ёмонлаштирадиган энг салбий омиллардан бири ҳисобланади. Зиддиятли вазиятларни таҳлил қилиш шуни кўрсатадики, аксарият ҳолларда можарони бартараф қилиш мумкин эди, чунки бу фақат объектив сабаблар эмас, балки томонларнинг кўпгина нотўғри хатти-ҳаракатларининг натижаси эди. Можарони юзага келиши мумкин бўлган муаммоли вазиятни билиб олиш ва можарони бартараф этиш ва "ёндириш"дан қочиш учун тўғри хатти-харакатни танлаш қобилияти банк ходимининг энг муҳим профессионал сифати ҳисобланади.
Қуйида тавсия этилган хатти-ҳаракатлар ва тавсия этиладиган иборалар келтирилган бўлиб, улар банк ходимлари томонидан кўплаб низоларнинг олдини олишда ёрдам беради:

Мижозга рад жавобини бериш
(мижоз банкнинг Ички тартиб қоидаларига зид равишда бирор нарса талаб қилади, кўрсатмаларга риоя қилмайди ва ҳоказо)



Шуни эсда тутиш керакки, кўп ҳолларда мижоз ходимга эмас, балки банкнинг вакили сифатида мурожаат қилади. Шунинг учун мижозни ўзининг муаммоларидаги шахсий айбсизлигини ишонтириш ва унинг норозилигини билдириш учун бошқа ходимга мурожаат қилишни маслаҳат бериш тўғри эмас. Мижоз билан банк ўртасидаги низоли ҳолатлар бўлган тақдирда, ҳар қандай ходим мижозларнинг саволларига жавоб беришда ёрдам беришга тайёрлигини билдириши керак.
Марказий банк низоларни ҳал этиш
Оʼзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан жисмоний ва юридик шахслар билан Марказий банк оʼртасидаги низоларни судгача ҳал қилиш боʼйича апеллятсия кенгаши фаолияти ёʼлга қоʼйилди.
Ушбу кенгаш Оʼзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 17 июндаги “Низоларни муқобил ҳал этишнинг механизмларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тоʼгʼрисида”ги ПҚ–4754-сонли қарори ижросини таʼминлаш мақсадида ташкил этилди.
Апеллятсия кенгаши Жисмоний ва юридик шахслар ҳамда давлат органлари оʼртасидаги низоларни судгача ҳал қилиш боʼйича апеллятсия кенгаши тоʼгʼрисидаги низом талабларига асосан фаолият олиб боради. Хусусан, жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва эркинликлари ҳамда қонун билан қоʼриқланадиган манфаатлари бузилганлиги ҳақидаги мурожаатлари Апеллятсия кенгаши томонидан коʼриб чиқилади ва тегишли хулоса берилади.
Мазкур Кенгаш фаолияти жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш, низоларни ҳал этишнинг муқобил имкониятларини кенгайтиришга ёʼналтирилган.
“Капиталбанк” АТБ тизимида банк хизматлари истеъмолчилари билан низоларни судгача ҳал қилиш усуллари ва имкониятлари
Банк хизматлари истеъмолчилари билан тузилган шартномалар бўйича “Капиталбанк” АТБ (кейинги ўринларда "Банк" деб юритилади) билан низолар юзага келган тақдирда, низоларни судгача ҳал этиш Ўзбекистон Республикаси МБ нинг 02.07.2018-йилдаги 3030-сонли қарори ва 28.08.1998-йилдаги ЎРҚ-670-И-сонли "Хўжалик юритувчи субектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида" ги қонунда тасдиқланган банк хизматлари истеъмолчилари билан ўзаро муносабатларни амалга оширишда тижорат банклари фаолиятига энг кам талаблар тўғрисидаги Низомда, шунингдек, банк ва банк хизматлари истеъмолчиси ўртасидаги шартномада белгиланган тартибда амалга оширилади.
“Капиталбанк” АТБ ходимлари банк хизматлари истеъмолчилари билан тузилган Шартномалардан келиб чиқадиган барча низо ва зиддиятларни судгача ҳал қилиш учун барча саъй-ҳаракатларини амалга оширадилар.
Бунда банк билан шартнома тузган истеъмолчи, биргаликда қарз олувчи, гаровга қўювчи, кафил ва Шартномада кўрсатилган бошқа шахслар Шартнома тарафлари деб эътироф этилади.
“Капиталбанк” АТБ низоларни судгача ҳал қилишнинг қуйидаги тартибини тақдим этади:
- Истеъмолчи томонидан кредит шартномаси бўйича қарзнинг асосий суммасини тўлаш ва (ёки) фоизларни тўлаш шартлари бузилган тақдирда - тегишли кредит шартномасида назарда тутилган тарзда низони судгача ҳал қилиш бўйича талабни истеъмолчига етказиш. Истеъмолчи низони судгача ҳал этиш тўғрисидаги талабда белгиланган муддатда талабларни лозим даражада бажармаган тақдирда, бевосита ёки Савдо-саноат палатасининг тегишли бўлими орқали Суд органларига мурожаат қилиш;
- Истеъмолчи томонидан кредит мажбуриятлари билан боғлиқ бўлмаган Шартномалар бўйича мажбуриятлар бузилган тақдирда - истеъмолчига тегишли шартномада назарда тутилган тартибда низони судгача ҳал қилиш талабини етказиш. Шартномада низони судгача ҳал қилиш тартиби мавжуд бўлмаган тақдирда, қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда. Истеъмолчи низони судгача ҳал этиш тўғрисидаги талабда белгиланган муддатда талабларни лозим даражада бажармаган тақдирда, бевосита ёки Савдо-саноат палатасининг тегишли бўлими орқали Суд органларига мурожаат қилиш;
Тўғридан-тўғри ёки Савдо-саноат палатасининг тегишли бўлими орқали судга мурожаат қилиш танлови банкда қолади.
“Тенге Банк” аксиядорлик тижорат банкининг низоларни ҳал этиш тартиби
“Тенге Банк” аксиядорлик тижорат банкининг миссияси мижозлар ва аксиядорларнинг пул маблағлари сақланилиши, самарали жойлаштирилиши ва кўпайишини таъминлаган ҳолда, Ўзбекистонда хизматларни халқаро стандартлар даражасида тақдим этиш ҳисобланади, шунингдек Банк у ва мижоз ўртасида низолар ва келишмовчиликлар пайдо бўлишини олдини олиш учун барча чоралар кўради.
“Тенге Банк” аксиядорлик тижорат банки ва банк мижози (жисмоний ёки юридик шахс) ўртасида тузилган шартномаларни бажариш вақтида пайдо бўлиши мумкин низолар ва келишмовчиликлар томонлар ўртасида дўстона музокаралар йўли билан имкон борича ҳал этилади.
Низолар ва келишмовчиликларни ҳал этиш учун барча учрашувлар ва музокаралар Банк томонидан Мижоз учун қулай вақтда ташкил этилади. Учрашув Банкнинг тегишли мутахассислари иштирокида ўтказилади ва учрашувнинг барча иштирокчилари имолаши шарт бўлган баённома билан расмийлаштирилади.
Банкнинг Мижози томонидан шартномавий мажбуриятлар, шу жумладан кредит шартномаси бўйича муддати ўтказиб юборилган қарздорлик пайдо бўлган тақдирда, Банк Мижозга кредит юкламаси янада ошиб кетмаслиги мақсадида, муддати ўтказиб юборилган қарздорлик пайдо бўлган санадан 7 (етти) календар кун ичида Мижоз билан шартномада келишилган барча алоқа усулларидан, шу жумладан электрон алоқа воситаларидан ёки қонунчиликда назарда тутилган бошқа усуллардан фойдаланиб, Мижозга муддати ўтказиб юборилган қарздорлик пайдо бўлганлиги тўғрисида хабар беради ва қарздорликни қоплаш жадвалини илова қилади.
“Тенге Банк” аксиядорлик тижорат банки қонунчилик талабларини ҳисобга олиб, Мижозга истеъмол кредит шартномаси бўйича муддати ўтказиб юборилган қарздорликнинг ҳолати, муддатлари, суммаси, таркиби ва уни қайтармаслик бўйича мажбуриятларни бажармаслик оқибатлари тўғрисида хабар беради, Банк шунингдек Мижоздан муддати ўтказиб юборилган қарздорлик пайдо бўлиш сабабларини аниқлаш ҳуқуқига эга.
Мижоз томонидан кредит шартномаси бўйича асосий қарз суммасини қайтариш ва (ёки) фоизларни тўлаш муддатлари бузилганда, Банк Мижозга ушбу ҳолат тўғрисида қўшимча хабар беради ва ёзма талабнома юборади.
Мижоз томонидан талабномада кўрсатилган муддатдан 30 кун ичида талабларни лозим даражада бажармаганда, Банк судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.
Низоларни музокаралар йўли билан ҳал этиш имкони бўлмаган тақдирда, Банк ва Мижоз улар ўртасида тузилган шартномаларда назарда тутилган низоларни судгача тартибга солишнинг тартиб-таомили амалга оширилганидан сўнг, даъвони Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилиги доирасида тегишли судга бериш ҳуқуқига эга.
Хулоса
Банклар фаолияти тўғрисидаги қонунлар бир-бирини тўлдирувчи, юзага келувчи низоларга ечим топувчи, тўғридан-тўғри қўлланиладиган, бир-бирига қарама-қарши бўлмаган қонунлар бўлиши лозим. Баъзи ҳолларда банк ҳуқуқида юзага келувчи муаммоларни ҳал қилиш учун протсессуал восита юритиш, тўхтатиб туриш ва маълум қонунлар бўйича Ўзбекистон Республикаси Конститутсиясига, Конститутсиявий судига мурожаат қилиш орқали маълум бир ечимларга келиш мумкин. Конститутсиявий тамойиллар билан бир қаторда, қоидалар тўғрисидаги қонун ҳам принтсип-нормаларни, яъни. секторал қонунларни қабул қилиш шарт бўлмаган конститсиявий нормаларни ажратиб кўрсатишни талаб қилади ва бу нормалар аниқ низом тариқасида катта аҳамият ва салоҳиятга эга бўлади. Банк ҳуқуқи соҳасида юқорида кўриб ўтилган принтсиплардан бири Марказий банк фаолияти, унинг ҳисоботи, бошқаруви тартибини тартибга солувчи нормаларни белгилаш ҳисобланади.


Фойдаланилган адабиётлар
1. www.cбу.уз
2. www.узпайнет.уз
3. www.узрепорт.уз
4. www.пайнет.уз
5. www.оқайиқ.биз