Мустақиллик даври адабий танқидчилиги

Айрим мақолаларда бу қусур ҳам кўзга ташланмоқда. Бироқ Н.Комилов, И.Ҳаққулларнинг бу мавзуда яратган тадқиқотлари адабиётшунослик фанида алоҳида саҳифа очди.

Танқидчиликда мавзу ва янги муаммолар доирасининг кенгайганлиги жорий адабий жараённи тадқиқ этишда ҳам аён бўлди. Маьлумки, мустақилликка эришганимиздан сўнг мафкуравий тазйиқлардан қутилгач, бирмунча эркинликни ҳис қилган ижодкорлар турли-туман “асарлар” ярата бошладилар.
Жанрни ҳам, турни ҳам, нутқ типларини ҳам, қаҳрамон дунёқараши ва савиясини ҳам ҳисобга олмай ёзилган асарларни саралаш ва адолатли баҳолаш адабий танқид зиммасига тушди.
Ўтган йигирма йил ичида ҳозирги даражага эришиш йўлида ғоят мураккаб йўл босиб ўтилди.
Мана шу мураккаб жараённи ҳисобга олиб, мустақиллик даври адабий танқидчилик тараққиётини
Бу борада адабий танқидчилик айниқса, ўтган асрнинг 90-йилларида жиддий қийинчиликларни бошидан кечирди.
қуйидаги икки босқичга бўлиб ўрганиш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз:

1. Ўзбек адабий танқидчилигининг янгиланиш йўлидаги изланишлар жараёни (ХХ асрнинг 80-йиллар ўрталаридан аср охиригача бўлган давр);

2. Ўзбек адабий танқидчилигида янги методологик тамойилларнинг вужудга келиши ва мустаҳкамланиши (ХХ1 асрнинг биринчи декадаси).
Албатта, бундай таснифни шартли равишда қабул қилиш тўғрироқ бўлади. Негаки, ҳозиргача биздан бошқа ҳеч ким мустақиллик даври адабий танқидчилигини даврлаштиришга журьат қилмаган.
Биз эса маьрузада кўзда тутилган мақсадни, яьни ўтган 20 йил давомида маьлум эврилишларни бошидан кечирган, баьзи йўқотишлар ҳамда ютуқларга эришган,
янгиланиш йўлида тинмай изланиб, охири кутилган мақсадига эришаётган ўзбек адабий танқидчилигининг ўзига хослигини идрок этиш осонроқ бўлишини кўзлаб, шу босқичларни таклиф қилдик.
Боз устига шу қисқа муддатда жуда кўп ва ранг-баранг илмий-танқидий меросга эга бўлдикки, уларни саралаш, мавзу ва муаммо нуқтаи назаридан гуруҳларга ажратиб ўрганишни фаннинг ривожланиши ҳам кун тартибига қўймоқда.

каби мунаққидлар илмий фаолиятини бундан 40-50 йиллар олдин Шўро мафкураси таьсирида бошлаган бўлсалар-да, улар тафаккурида янгиланиш жараёни жуда тез юз берди.

У.Норматов,
И.Ғафуров, Н.Каримов,
А.Расулов, Б.Назаров,
Н.Раҳимжонов,
Б.Саримсоқов