Mustaqil ish mavzu: qishloq xo'jaligida suv resurslari va ulardandan foydalanish yo'llari

Qishloq xo’jaligi yyer fondining tarkibi, ahamiyati va o’ziga 
xos xususiyatlari 
O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning birinchi bosqichida 
Qishloq xo’jaligini isloh qilishga ustunlik byerildi. Chunki respublika sanoatining 
ko’pgina tarmoqlarini, jumladan, paxta tozlasha, to’qimachilik, yengil sanoatni 
oziq-ovqat, kimyo sanoatini qishloq xo’jalik mashinasozligining va boshqalarni 
rivojlantirish istiqbollari bevosita qishloq xo’jaligiga bog’liqdir. 
Shu bilan bir qatorda O’zbekiston aholisining va foizdan ortig’i qishloq 
joylarida yashaydi. Shuning uchun ham barcha tashvish va muammolarni echish 
qishloq xo’jaligini isloh qilishdan boshlanadi. Ayniqsa, qishloq xo’jaligida band 
bo’lgan odamlarni barchasiga yyer, suv va texnika vositalarini yetkazib byerish 
ham dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Yyer esa har bir xalqning asosiy 
boyligidir. Agar yer sanoat ishlab chiqarishning imoratlari turadigan oddiy bir baza 
bo’lsa, qishloq xo’jaligida asosiy ishlab chiqarish vositasi hisoblanadi, ya’ni yerga 
ishlov byerish yo’li bilan ishlab chiqarishga ta’sir etib, undan hosil yetishtirib 
oladilar. Yer bir paytda ham mehnat predmeti sifatida ham mehnat quroli sifatida 
qishloq xo’jaligida yuzaga chiqadi. 

---

Mehnat predmeti sifatida yuzaga chiqganda yer mehnat yo’naltirilgan ob’ekt 
bo’ladi. Mehnat quroli sifatida yuzaga chiqqanda, yerga zarur biologik sharoitlarni 
tug’dirish natijasida o’simlik rivojlaniladi. 
Qishloq xo’jaligida yerdan foydalanishda tuproqning eni yuqorigi qatlamidan 
foydalaniladi, ya’ni ma’lum darajada fizik-ximiyaviy xossalarga ega bo’lgan 
qatlamlaridan foydalaniladi. Tuproqning unumdorligi qanchalik yaxshi bo’lsa, 
hosildorlik shuncha yuqori bo’ladi. Tuproqnnig unumdor bo’lishi esa undagi ozuqa 
moddalarining miqdoriga sharoitiga qishloq xo’jaligida ishlab chiqaruvchi 
kuchlarning rivojlanish darajasiga fan-texnika yutuqlarini ishlab chiqarishga tatbiq 
etishga bevosita ta’sir ko’rsatuvchi kishilar mehnatiga bog’liq. 
Tuproq unumdorligigi quyidagi turlardan iborat. 
1. Tabiiy va ozuqaviy ya’ni iqtisodiy 
2.Potensial – ya’ni foydalanish mumkin bo’lgan. 
1) Tuproqning tabiiy unumdorligi uning paydo bo’lishida uzoq davom 
etadigan jarayonlar natijasida vujudga keladi. U tuproqning fizik, ximik va 
biologik xossalarida iqlim sharoitlari bilan belgilanadi. Tabiiy unumdorlik ob’ektiv 
xususiyatdir. U aksariyat ya’ni potensial unumdorlik holatida bo’lib, qishloq 
xo’jaligida ishlab chiqarishda yerdan foydalangan vaqtdagina samarali natija 
byeradi. 
Yerning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilarda ifodalanadi: 
a)Yerni ishlab chiqarish vositasi sifatida ishlab chiqarish vositasi bilan 
almashtirib bo’lmaydi. 
b) yerdan to’g’ri foydalanisa, u hech qachon eskirmaydi, aksincha, yerga 
qancha yaxshi ishlov byerilsa, yer yaxshilanib boradi, hajmi ko’payib boradi. 
v) yer insoniyatni barcha avlodalari uchun abadiy ishlab chiqarish vositasidir. 

---

g) yer-tabiat mahsuli 
d) yerni bir joydan ikkinchi joyga ko’chirib bo’lmaydi. 
e) yer tabiatda chegaralangan. Uni insoniyat xoxlaganda ko’paytirish 
imkoniga ega emas. Demak, yagona to’g’ri yo’l – mavjud yer resurslaridan 
samarali foydalanishdir. 
Lekin, sanoatning o’sishi, kommunikasiyaning o’sishi aholining ko’payishini 
tabiiy holda birikishiga to’g’ri keladigan yer maydonining qisqarishiga olib keladi. 
Ayrim hollarda esa insoniyat yerdan to’g’ri foydalanmasligi oqibatida yerning 
ketishiga ham olib keladi. 
Taraqqiyotning tuproq yeroziyasi sho’r bosish kabi salbiy oqibatlarni 
kamaytirish uchun har bir davlatning va yerdan foydalanuvchilarinng muhim 
vazifasidir. 
Ta’kidlab o’tilganldarning barchasi mavjud yerlardan qaysi turlarini 
joylashtirish turlaridan foydalanish va ishlab chiqarishning hajmini qanday bo’lsin 
maqsadga muvofiqligi inkor yetib bo’lmaydigan talablarni keltirib chiqarar. 
Yerning jamiyatdagi ahamiyati nihoyatda beqiyosidir, unda aholi yashash 
uchun binolar, uy-joylar quriladi. Xalq xo’jaligi uchun inshootlar, korxona, 
muassasa, o’quv binolari, ilmiy-ishlab chiqarish tashkilotlari lar quriladi.