Mustaqil ish mavzu: yevropa markaziy bankining boshqaruv organlari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI


SIRTQI BO’LIM IKKINCHI OLIY TA”LIM
“BANK HISOBI VA AUDIT” KAFEDRASI

“PUL VA BANKLAR” FANIDAN

MUSTAQIL ISH
MAVZU: YEVROPA MARKAZIY BANKINING BOSHQARUV ORGANLARI
Tayorladi M-90-2 guruh talabasi
Juraboev Jaxongir Rustam o`g`li
Ilmiy rahbar: k.o’q. M. G’. Kenjayev


TOShKENT – 2023 yil

Reja:
1. Yevropa Markaziy banki.
2. Yevropa Markaziy Banki
3. Bankning Asosiy Foiz Stavkalari

Yevropa Markaziy banki - Yevropa Ittifoqi va Yevro hududi markaziy banki hisoblanadi. Bu dunyoda eng mustaqil bank sifatida tanilgan. Bu moliyaviy muassasa evro bilan bog'liq har qanday masalalar bo'yicha qaror qabul qilish huquqiga ega bo'ladi. Muassasa 1998 yilda tashkil etilgan. moliya muassasasi birinchi prezidenti 5 yil muddatga saylandi Vim Duisenberg edi. 2003 yil oktyabr oyida, yangi prezidenti sifatida Jan-Klod Trishe oldi. Bugungi kunda, etakchi mavqe Mario Draghi tegishli.

Ikkinchi jahon urushidan keyin Evropa unifikatsiya boshladi. Yagona bozor makon qurish va shakllanishiga faol. 1957 uchun 1947 dan davrda, u muvaffaqiyatli Evropa To'lovlar Ittifoqi Davlat parallel paydo bo'lishi bilan maydon integratsiyasi davomida amalga oshirildi. 1957-yilda Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyati eng yirik Yevropa mamlakatlari bir uyushmasi bor. bir marta Evropa valyuta savati bog'langan edi punktlarini uchun - ECU - 1979 yilda, EEC shartli pul joriy etildi. Evropa valyuta sohasida shakllantirish bo'yicha memorandum va Evropa Markaziy banki 1988 yilda imzolandi. evro - CB "Markaziy Yevropa banki", shuningdek, yagona valyutaga o'tish tayyorlash uchun mas'ul bo'lgan Yevropa valyuta instituti, shakllantirish so'ng, Yevropa Ittifoqi barpo Maahstrihta xalqaro shartnoma hududida 1992-yilda imzolangandan so'ng paydo bo'ldi.
TASHQI VA ICHKI TUZILISHI

Yevropa Markaziy banki noyob boshqaruv jamoasi bor. Bu Yevropa İttifoqi a'zo davlatlar har bir vakillari o'z ichiga oladi. moliyaviy muassasasining amaliyot haqida savollar, foiz stavkalari, veksellar va boshqa narsalar, muassasalari direktsiyasi va Boshqaruvchilar kengashi belgilaydi. boshqarish inklyuziv banki raisi va uning o'rinbosari bilan, 6 kishidan iborat. Kengashi organ sakkiz muddatga tanlangan. Direktsiyasi joy uchun nominatsiyalar nomzod va Evropa Parlamenti va evro zonasi tarkibiga kiruvchi davlatlar rahbarlari tomonidan ko'rib chiqiladi. Evropa Markaziy banki Milliy banki o'z ichiga oladi Markaziy banklar, Yevropa tizimi a'zosi bo'lgan Evropa Ittifoqi. xalqaro tizimi ikki bosqichli algoritm faoliyat ko'rsatmoqda. Pul-kredit siyosati bilan bog'liq har qanday savol faqat shartnoma darajadagi har kuni erishilgan bo'lsa hal qilinadi.

UMUMIY MA'LUMOT
Markaziy Yevropa banki, Germaniyada tashkil etilganidan buyon, Frankfurtda, Evropa markaziy banklari butun tizimi rahnamoligida birlashtirdi. tarkibi tuzilishi o'z ichiga oladi:
Belgiya banki.
Bundensbank.
Gretsiya banki.
Ispaniya banki.
Fransiya banki.
Lyuksemburg valyuta instituti.
yuridik shaxs maqomiga faqat ECB, tizimiga kiritilgan boshqa barcha moliya muassasalari yordamchi birliklar rol o'ynaydi iborat. Ularning vazifalari kichik. asosiy maqsadi 2% dan oshmasligi kerak va narxlari inflyatsiya barqarorlashtirish ko'tarilgan ECB, oldini olish uchun emas. Har qanday qarorlar va bank harakatlari dunyoning boshqa valyutalarga nisbatan evro kursi bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri ta'sir ko'rsatadi. Keskin tebranishlar a'zo davlatlar ittifoqi foiz stavkasi va kredit bir o'zgarish sabab bo'ladi.
EVROPA MARKAZIY BANKI NIMA QILADI?
Markaziy Yevropa banki bir necha hokim vazifalarni bajaradi:
Taraqqiyot va evro hududidan pul siyosatini amalga oshirish.
Evro-zonasi mansabdor davlat valyuta zaxiralarining xavfsizlik, taraqqiyot va boshqaruv.
evro son.
foiz stavkalari o'rnatish.
evro zonasida narx-navo barqarorligini ta'minlash.
Yevropa Markaziy banki ko'rsatkichlari Evropa Ittifoqi bo'ylab iste'molchilar
uchun tovarlar narxlarining indeksi va hajmi bo'lgan pul ta'minoti, o'sish, yil davomida ortiq 4,5% bo'lishi kerak.
BANKNING ASOSIY FOIZ STAVKALARI
Identifikatsiya va qamrab Evropa Markaziy banki vazifalari foiz stavkalarini. Foiz stavkalari uch turdagi bo'lishi mumkin:
qayta moliyalash stavkasi. Bu Yevropa Markaziy banki tomonidan o'tkazilgan tenderda moddiy resurslarni jalb qilish uchun ilovalar minimal qiymatini belgilaydi foiz stavkasi hisoblanadi.
Omonatlar bo'yicha foiz stavkasi. Bu Evropa Markaziy banki muassasalariga bo'sh pul mablag'larini joylashtirish qachon bazasi hisoblanadi foiz stavkasi hisoblanadi. Rate kechada bozorida foiz stavkalarining pastki chegarasi sifatida ko'radi.
Kreditlar bo'yicha marginal darajasi - qisqa muddatli likvidlik saqlab qolish uchun zarur bo'lgan kredit olish mumkin xoldingi tarkibida qaysi banklarda darajasi hisoblanadi. Marginal darajasi kechada bozor foiz stavkalari muvofiq
qator yuqori chegarasi ahamiyat kasb etadi.
Stavkalari, ushbu turdagi O'RNATISH, Evropa Markaziy banki talabni yoki valyuta ta'minoti yaratadi, uning barqarorligini ta'minlaydi va zonasi doirasida pul oqimlarini nazorat qiladi.
UMUMIY HOLAT
Yevropa Markaziy banki kimning ish xalqaro shartnomalar asosida noyob huquqiy ta'lim, hisoblanadi. ustav kapitali uning yaratilish vaqtda institut 5 milliard evro teng edi. aktsiyadorlarning rolini eng yirik banklari Evropada edi. Germaniya "Bundesbank" kapitali 18,9% hissa, Frantsiya Bank - Ispaniya 12,5%, Bank - - 14,2%, Italiya banki 8,3%. Evropa davlatlari Markaziy banki qolgan 0,1% va boshlang'ich ustav kapitali 3,9% orasida bor. Evropa Markaziy banki, uning doimiy Prezidenti boshlig'i -, yuqorida aytib o'tilgan edi Ijroiya kengashi, moliyaviy institutini yo'naltiradi. moliyaviy tashkilotning asosiy xususiyati - bir to'liq mustaqillik emas. Shu bilan bir vaqtda institut har yili Yevropa Parlamenti, Yevropa Komissiyasi, Evropa Ittifoqi Kengashi va uning faoliyati to'g'risidagi hisobotini taqdim etishi shart Evropa Kengashi.
Dastlabki banklar qachon va qanday paydo bo`lganligini aniqlash ancha qiyinchilik tug`diradi. Gap shundaki, hozirgi davrda banklar faoliyati xususiyatidan kelib chiqib turlicha bo`lgan operatsiyalarni bajaruvchi universal moliyaviy tashkilotlarni o`zida namoyon qiladi. Masalan, birinchi darajali toifaga kiruvchi chet el banklari o`z mijozlariga 300 dan ortiq turli xil xizmatlarni ko`rsatadilar. Bu operatsiyalarning va xizmatlarning barchasi bir vaqt va bir joyda paydo bo`lmaganligi sababli ham bank ishining "boshlang`ich" nuqtasini aniqlash aniq tadqiqodlar olib borishni va ular asosida ma`lum bir fikrlarni mujassamlashtirishni talab qiladi. Banklarning paydo bo`lishi tarixi bo`yicha ba`zi bir fikrlar to`g`risida siz tushunchaga egasiz. Bank ishi rivojlanishini bankning alohida operatsiyalari miqyosida ko`rib chiqadigan bo`lsak, bank ishining tarixiy rivojlanishi quyidagicha borganini ko`rishimiz mumkin:
Banklar faoliyatining eng "qadimgi" operatsiyalari bo`lib, pullarni saqlab berish bo`yicha operatsiyalar hisoblanadi. Ma`lumki, eng qadimgi davlatlarda ham omonatlarni qabul qilish operatsiyalari mavjud bo`lgan. Ilk bor bunday ish bilan ma`lum obro`ga va ishonchga ega bo`lgan puldor shaxslar, Yevropa mamlakatlarida cherkov muassasalari shug`ullanganlar. Masalan, tarixan mashhur grek ehromlari (masalan, Delfiya, Efes ehromlari) bir paytning o`zida o`ziga xos bank muassasalari bo`lib xizmat qilishgan. Yillar o`tishi bilan o`sha qadimgi davrlardan boshlab ayrim hollarda qo`yilgan pul yoki mulk bo`yicha foizlar ham hisoblangan. Banklarning kelib chiqishiga bag`ishlangan mavjud adabiyotlarning tahlili shuni ko`rsatadiki, banklarning paydo bo`lishining asosiy yoki boshlang`ich zamini birinchidan, pul mablag`larini saqlab berish bo`lsa, ikkinchidan, pul mablag`larini almashtirib berishdan iborat ekanligini ko`rishimiz mumkin.
Pul ayirboshlash bo`yicha ehtiyoj alohida paydo bo`lgan. Bunda Yevropani yorqin misol qilib ko`rsatish mumkin. O`rta asrlarda tangalarning yagona tizimi mavjud bo`lmagan. Savdo turli mamlakatlar, shaharlar, hatto alohida shaxslarning tangalari orqali olib borilgan. Barcha tangalar turli vazn, shakl va nominalga ega edilar. Shuning uchun tangalar bilan shug`ullanuvchi va ayirboshlashni olib bora oladigan mutaxassislar o`z ayirboshlash stollari bilan qizg`in savdo ketayotgan joylarga joylashishgan. Shu bois, "bank" so`zi italyancha "banco" - ayirboshlovchining oldidagi stol degan ma`noni anglatuvchi so`zdan kelib chiqqan. Bunga o`xshash operatsiyalar bundan ancha avvalgi davrlarda qadimgi Gretsiya, Rim, Sharqda amalga oshirilar edi.
Pulni saqlash va ayirboshlash bo`yicha operatsiyalar bilan shug`ullanuvchi shaxslar yig`ilgan boyliklar - pullar samarasiz, harakatsiz yotganini tushunishar va agar mavjud mablag`larning hech bo`lmaganda bir qismini bo`lsa ham vaqtinchalik foydalanishga berilsa, sezilarli foyda olish mumkinligini bilishar edi. Shunday qilib, asosida pullarni ma`lum muddatga qaytarish va foiz to`lash shartlari bilan berish yotgan ssuda (kredit) operatsiyalari paydo bo`lgan. Bunda garov sifatida uylar, kemalar, qimmatbaho buyumlar, chorva mollari, qullar qabul qilingan.
Bir bankir, aniqrog`i pulni saqlab beruvchi xizmatlaridan bir - biri bilan o`zaro xisob - kitoblar bilan bog`langan bir necha shaxslar foydalanish mumkin bo`lgani uchun, asta - sekin mijozlarga hisob - kitob xizmatini ko`rsatish operatsiyalariga ehtiyoj paydo bo`la boshladi. Dastavval ular quyidagicha amalga oshirilar edi. Har bir omonatchi pulni saqlab beruvchida uning ismi yozilgan jadval shaklidagi o`z hisob varaqasiga ega bo`lgan. Bu jadvalda pullarning harakati (kirim yoki chiqim) aks ettirilar edi. Butun operatsiyani pulni saqlab beruvchi - bankir omonatchining og`zaki yoki yozma buyrug`i bilan amalga oshirar edi. Bunda mos o`zgarishlar o`zaro hisob kitoblarda ishtirok etuvchi shaxslar jadvallariga kiritilar edi. Bu eng sodda xizmatlar naqd pulsiz hisob - kitoblarning dastlabki shakllarini tashkil qilgan.
Barcha yuqoridagi operatsiyalar dastlab alohida mavjud bo`lgan va keyinchalik ular biz bank deb nomlashga odatlangan bir xil tashkilotlar chegaralarida birlashganlar. G`arbiy Yevropada oddiy ayirboshlash idoralaridan bank uylariga o`tish jarayoni 16 - 17 asrlarda ro`y berdi.
Ko`pchilik iqtisodchilar bank mohiyatini ssuda (kredit) operatsiyalarida ko`rishga moyildirlar.
Shuni hisobga olish kerakki, har bir davlatda bank faoliyatining qonuniy tariflarining o`ziga xos xususiyatlari mavjud. Shunday qilib, bank ishining asrlik an`analariga ega Angliyada 1979 yilda banklar to`g`risida yangi qonun qabul qilindi. Unda "bank" atamasining ta`rifiga alohida e`tibor berilgan. Britaniyalik qonun chiqaruvchilar bank ta`rifini ancha soddalashtirganlar, ya`ni ular bank deganda Angliya Davlat Banki bank deb tan olgan har qanday kompaniya tushunilishi mumkinligini qayd etganlar. To`g`ri, o`z navbatida Angliya Banki Jahon tajribasi nuqtai nazaridan umum tan olingan bank xususiyatlariga ega bo`lgan mezonlarni o`rnatgan. Xususan, bank maqomiga da`vo qiluvchi kompaniya omonatlar qabul qilayotgani, kreditlar berayotgani, eksport - import moliya operatsiyalarini amalga oshirayotganligi, valyuta ayirboshlayotganligi, investitsion xizmat ko`rsatayotganligi va moliya bilan bog`liq masalalar bo`yicha maslahatlar berayotganligini isbot qilishlari ham kerak.
Uzoq yillar davomida jamiyatning rivojlanishi va unga mos tovar - pul munosabatlarining o`sib, takomillashib borishi banklarning operatsiyalari va ko`rsatadigan xizmatlari ko`lamining kengayib borishiga, jamiyat a`zolarining pulga bo`lgan talabining oshib borishiga olib kelgan. Davlat, jismoniy va yuridik shaxslarning manfaatini muvofiqlikda olib borish, davlat va jamiyat a`zolarining pul mablag`lariga bo`lgan talablarini qondirgan holda davlatning iqtisodiy jihatdan o`sishi va barqarorligini ta`minlash maqsadida banklar o`rtasida ular bajaradigan funksiya va operatsiyalar ko`lami taqsimlana borgan, ya`ni davlat nomidan, davlat manfaatlarini himoya qilgan holda faoliyat ko`rsatuvchi banklar va alohida jamiyat a`zolari bilan ishlovchi banklar yoki yuqoridagi ikki yo`nalishni ham o`zida mujassamlashtirgan banklar (oxirigisiga Sobiq Sovetlar davridagi Davlat bankini kiritish mumkin) shakllana borgan.
Hozirgi zamonda jahonda umum qabul qilingan tizim bo`lib, ikki pog`onali bank tizimi xizmat qiladi va u davlat Markaziy banki va tijorat banklari tarmog`ini o`z ichiga oladi.