Mustaqil ish Qarshi Davlat Universiteti

 
 

---

RNK turlari 
Turi 
Vazifasi 
Informatsion RNK 
(i-RNK) 
Yadrodagi DNKdan sitoplazmadagi ribosomalarga 
axborotni yetkazadi 
Ribosomal RNK 
(r-RNA) 
Ribosomalarning struktur komponenti 
Tranport RNK (t-
RNK) 
Translyatsiya vaqtida ribosomaga aminokislotalarni tashib, 
aminokislota zanjirini hosil qilishga yordam beradi. 
Biologiyaning markaziy dogmasi 
Polipeptidlarni kodlovchi genlar ikki bosqichda ifodalanadi (ekspressiyalanadi). 
Ushbu jarayonda axborot DNK \rightarrow→right arrow RNK \rightarrow→right 
arrow oqsil yoʻnalishida uzatiladi va bu yoʻnalishli bogʻlanish 
biologiyaning 
markaziy dogmasi deyiladi. 
Genetik kod 
Genetik axborotni oʻqish jarayonining birinchi bosqichi 
transkripsiya boʻlib, bunda 
DNKdan RNKga nukleotidlar ketma-ketligi koʻchirib olinadi. Keyingi bosqichda 
aminokislotalar birlashib, oqsil hosil qiladi. 
Aminokislotalarning bir-biriga bogʻlanish tartibi oqsilning shakli, xususiyatlari va 
vazifasini belgilaydi. 
RNKning toʻrt asosi atigi toʻrtta nukleotid asoslaridan genetik kod hosil qiladi. Bular 
– adenin (A), sitozin (C), guanin (G) va urasil (U). Genetik kodning ketma-ket uchta 
nukleotid tartibida oʻqilishi 
kodonlar deb ataladi. Har bir kodon bitta aminokislotaga 
(yoki ketma-ketlikning boshlash yoki toʻxtash signallariga) mos keladi. 
 

---

Transkripsiya va translyatsiya 
 
Transkripsiyada DNK ketma-ketligi oʻxshash boʻlgan RNK tiliga qayta yoziladi 
yoki transkripsiya boʻladi. Eukariotlarda yetilgan RNK (i-RNK) hosil boʻlishi uchun 
RNK protsessing (shakllanish) jarayonidan ham oʻtishi lozim. 
Translyatsiyada i-RNK ketma-ketligi polipeptiddagi aminokislotalar ketma-ketligini 
belgilash uchun oʻqiladi. Translyatsiya soʻzi i-RNKdagi nukleotidlar ketma-ketligi 
umuman boshqa “tilga”, yaʼni aminokislotalar “tili”ga tarjima qilinishi kerakligini 
bildiradi. 
Mutatsiyalar 
Baʼzida hujayra genetik axborotni koʻchirib olayotganida xato qiladi va 
bu 
mutatsiyaga sabab boʻladi. Mutatsiyalar neytral boʻlishi yoki oqsil hosil boʻlishi 
va genlarning ifodalalanishiga taʼsir qilishi mumkin.